Ἡ λῆξις τῆς παρενθέσεως

ΔΥΟ εἶναι οἱ πολύ λεπτές χορδές τοῦ Προέδρου Ἐρντογάν…

… ἡ παραδειγματική ἀφοσίωσή του στό ὀθωμανικό παρελθόν τῆς Τουρκίας, ἡ πρώτη. Ὄχι διότι ἀπαραιτήτως γοητεύεται ἀπό αὐτό, ἀλλά γιατί τοῦ ἐπιτρέπει νά ἐμφανίζει τόν Κεμαλισμό ὡς ἕνα διάλειμμα ἑκατό ἐτῶν στήν μακραίωνη ἱστορία τῆς γείτονος χώρας. Ἡ βαθεῖα προσήλωσή του στήν ἰσλαμική θρησκεία, ἡ δεύτερη. Τό μετριοπαθές Ἰσλάμ ὁρίζει τόν Ταγίπ ἀπό τά παιδικά του χρόνια. Ὅταν ἐπισκέφθηκε τήν Θράκη ἰδιωτικῶς τό 2004 καί ἐπισκέφθηκε ἕνα τζαμί στό χωριό Ἀρριανά, ἀπό ὅπου κατάγεται ὁ στενός του συνεργάτης, μετέπειτα ὑπουργός Μουεζίνογλου, ἔμεινε ἐνεός στήν θέα ἑνός μουεζίνη, πού «βγῆκε» στόν μιναρέ γιά νά καλέσει τούς μουσουλμάνους πιστούς σέ προσευχή. «Ἐμεῖς γιά αὐτά πήγαμε φυλακή στήν Τουρκία!» ἔσκυψε καί ψιθύρισε, ἐντυπωσιασμένος, στήν σύζυγό του, Ἐμινέ. Χρόνια ἀργότερα, συζητοῦσε μέ τόν Κώστα Καραμανλῆ νά ἀνταλλάξουν ἐπισκέψεις στά χωριά τους, στήν Πρώτη καί στά Ριζά. «Ἔχετε καλή ρακή ἐκεῖ;» ρώτησε χιουμοριστικά ὁ Ἕλλην Πρωθυπουργός. Ὁ πιστός στήν θρησκεία Τοῦρκος Πρόεδρος -ὄχι σάν κάποιους ὑπουργούς του πού ἀγαποῦν τό ἀλκοόλ καί ἄλλες ἀπολαύσεις– συννέφιασε! Γρήγορα, ὅμως, βρῆκε τό χαμόγελό του καί ἀπάντησε: «Ρακή; Ὄχι ρακή! Ἀρριάν θά πιοῦμε, Κώστα!».

Προχθές τόν συνάντησε στήν Ἄγκυρα ὁ ὑπουργός Ἐξωτερικῶν, Νῖκος Δένδιας. Ὅταν τοῦ ἔθεσε τό ζήτημα τῶν ὀθωμανικῶν μνημείων, ὁ Ἕλλην ὑπουργός τοῦ παρουσίασε ἕναν πλήρη κατάλογο μέ φωτογραφίες ἀπό σωζόμενα ὀθωμανικά μνημεῖα στήν πατρίδα μας, συντηρούμενα ἀπό τό Ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ: λουτρά, τεκέδες, κρῆνες, τεμένη. Παραδόξως, ὁ Ἐρντογάν εἶχε ἐρωτήσεις γιά μία κατηγορία μνημείων καί μόνον: τά τζαμιά! Εἰδικά τῆς Θεσσαλονίκης καί τοῦ Ἕβρου, ὅπου το τέμενος Βαγιαζήτ, τοῦ 14ου αιῶνα. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι βαθειά θρῆσκος λοιπόν, χωρίς ἀμφιβολία, καί βλέπει τόν ἑαυτό του ὡς τόν προστάτη τῶν ἁπανταχοῦ μουσουλμάνων. Πολλοί στήν Δύση θεωροῦν ὅτι ὁ Ἐρντογάν ἐργαλειοποιεῖ τό Ἰσλάμ χάριν τῆς γεωπολιτικῆς. Στήν πραγματικότητα- παράδοξο αὐτό, ἐργαλειοποιεῖ, μέ βάση νεώτερες ἀναλύσεις, τήν γεωπολιτική γιά χάρη τῆς πολιτικῆς ἐπικράτησης τοῦ Ἰσλάμ. Ὁ Ἐρντογάν ὀνειρεύεται τήν Τουρκία 100% ὀθωμανική καί 100% ἰσλαμική. Ὄχι κεμαλική καί κοσμική. Ὁ Ἐρντογάν ὀνειρεύεται νά ἑορτάσει τό 2023 τήν λήξη τῆς παρενθέσεως τοῦ Κεμαλισμοῦ, ὄχι τά ἑκατό χρόνια ἐπελάσεως τοῦ Κεμαλισμοῦ. Ὁ Ἐρντογάν θεωρεῖ ὅτι ὁ Κεμάλ μέ τήν Λωζάννη μίκρυνε τήν Τουρκία, ἐνῶ ἡ Ὀθωμανική Αὐτοκρατορία τοῦ τήν παρέδωσε μεγάλη.

Τούτων δοθέντων, πρέπει νά ἀξιολογήσουμε πολύ σοβαρά, λοιπόν, τί κατά βάθος ἔπραξε ὁ Πρόεδρος Μπάιντεν, ἀναγνωρίζοντας τήν γενοκτονία τῶν Ἀρμενίων καί καταγγέλλοντας τό ὀθωμανικό παρελθόν τῶν αἱματοχυσιῶν. Στήν πραγματικότητα, ἀποφάσισε νά παίξει ριψοκίνδυνα μέ μία ἀπό τίς δύο εὐαίσθητες χορδές τοῦ Ἐρντογάν, τήν Ὀθωμανία, ἐνῶ δέν θά ἀργήσει νά παίξει καί μέ τήν δεύτερη, τήν ἰσλαμική. Τόν «κτύπησε» στό μαλακό ἰδεολογικό του ὑπογάστριο, στόν ἀξιακό του πυρῆνα, σέ ὅ,τι ὁρίζει τήν μακρά κυριαρχία του στό ἐσωτερικό τῆς Τουρκίας. (Ἕως καί βιομηχανία ἐξαγωγῆς τηλεοπτικῶν σήριαλ ἔφτιαξε, γιά νά διαφημίσει τήν ἀκτινοβολία τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας/Σουλεϊμάν ὁ Μεγαλοπρεπής κ.λπ.)

Καί ἄν αὔριο ὁ Ἀμερικανός Πρόεδρος ἀποφασίσει νά τόν πιέσει ἐντόνως γιά τήν ἐπαναλειτουργία τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τῆς Χάλκης καί γιά τήν παροχή δυνατότητας σέ πολῖτες κάθε ἐθνικότητας, ὄχι μόνο τουρκικῆς, ἀπό ὅλο τόν κόσμο νά διεκδικοῦν στό μέλλον τό ἀξίωμα τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη (γιά νά ἐνισχύσει τό Φανάρι ἔναντι τῆς Μόσχας), τότε τό ἰδεολογικό δίλημμα γιά τόν Ἐρντογάν θά εἶναι τεράστιο. Ἤ θά πάει μέ τόν θρησκευόμενο ἑαυτό του, μέ τόν ἀκροδεξιό ἑταῖρο Μπαχτσελί, ἀλλά μέ κίνδυνο ἡ δίκη γιά τήν Ηalk Bank νά προκαλέσει ἀνεπανόρθωτο πλῆγμα γιά τό κῦρος του, ἤ θά πάει μέ τήν Δύση στήν βάση μιᾶς νέας στρατηγικῆς σχέσεως. Κατ’ οὐσίαν, ἡ στρατηγική τοῦ ἔμπειρου Μπάιντεν ἀνάγεται στό ἑξῆς: ἀνοίγει δευτερεύουσας γεωπολιτικῆς σημασίας ἀξιακά ζητήματα, πού φέρνουν ἀντιμέτωπο τόν Πρόεδρο Ἐρντογάν μέ τόν ἴδιο του τόν ἑαυτό, μέ τίς βαθειά ριζωμένες πεποιθήσεις του καί μέ τόν σκληρό πυρῆνα τῆς ἐκλογικῆς του βάσης (35% τοῦ τουρκικοῦ λαοῦ). Τόν καλεῖ νά «πουλήσει» τό παιχνίδι ἠθικά, γιά νά ἐπιβιώσει πολιτικά. Ὁ Πρόεδρος Ἐρντογάν εἶναι ἀντίπαλός μας, τά δέ αἰσθήματά μας γι’ αὐτόν εἶναι γνωστά. Ὡστόσο, πρέπει νά ἀναγνωρίσουμε ὅτι εἶναι ἕνας πολύ ὑπερήφανος ἄνθρωπος, μέ κώδικες, καί δύσκολα θά κάνει αὐτό πού τοῦ ζητοῦν οἱ Ἀμερικανοί – ἄν καί στήν πολιτική, τίποτε δέν ἀποκλείεται. Οἱ Ἀμερικανοί ζητοῦν ἀπό τόν Ἐρντογάν νά ἀποδεχθεῖ ὅτι ὁ ἴδιος εἶναι μιά παρένθεση στά ἑκατό χρόνια Κεμαλισμοῦ καί τώρα εἶναι ἡ ὥρα γιά τήν μεγάλη ἀναστροφή. Ἐκεῖνος θέλει, κατά τήν θητεία του, νά σφραγιστεῖ ὅτι ὁ Κεμαλισμός ἦταν ἡ παρένθεση τῆς Ὀθωμανίας καί ὁ ἴδιος, συνεχιστής τῆς μεγάλης Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας μέ τά ἀπέραντα σύνορα. Ἄν δέν τά βρεῖ μαζί τους, δέν θά τό βάλει κάτω: θά δώσει μάχη γιά ὅσο ἀντέξει καί κάποια στιγμή στό μέλλον θά προτιμήσει τήν μαρτυρική πτώση ἀπό τόν ἀτιμωτικό συμβιβασμό. Τό πλεονέκτημά του; Ἀκόμη καί στήν κατάσταση πού εἶναι σήμερα, ἐγγυᾶται καλύτερα τήν ἐδαφική ἑνότητα τῆς Τουρκίας, σέ σύγκριση μέ τούς χαοτικούς Κεμαλιστές.

Καλόν εἶναι λοιπόν -ἔρχομαι καί σέ ἐμᾶς τώρα– νά προετοιμαστοῦμε, μέ βάση πολλαπλά σενάρια, γιά τό τί θά πράξει ἡ Τουρκία καί ὁ ἡγέτης της μετά τήν συνάντηση-ὁρόσημο μέ τόν Μπάιντεν στήν Σύνοδο τοῦ ΝΑΤΟ τόν προσεχῆ Ἰούνιο. Νά προετοιμαστοῦμε, γιατί κανένα σενάριο δέν εἶναι εὔκολο γιά ἐμᾶς. Οὔτε τά πλέον «εὐνοϊκά». Ἄν, πράγματι, ἐπιβεβαιωθεῖ ἡ ἐκτίμηση τοῦ φυλακισμένου ναυάρχου Γιαζιτζί, ὅτι ὁ Ἐρντογάν ἀπομακρύνεται σταδιακά ἀπό τήν Δύση, χωρίς νά τά χαλᾶ μαζί της, καί μετατρέπει τήν Τουρκία ἀπό κοσμική σέ χώρα ἰσλαμική, ἡ χώρα μας ἀναβαθμίζεται γεωπολιτικῶς, θά εἶναι τό προκεχωρημένο φυλάκιο τῆς συμμαχίας στήν Μεσόγειο, ἀλλά καί ὁ πρῶτος στόχος μιᾶς ἀπαλλαγμένης ἀπό δεσμεύσεις Τουρκίας. Γιά ὅσο καιρό ὁ Σουλτᾶνος ἀντέξει. Ἐάν ὁ Ἐρντογάν καταφέρει καί ἐξεύρει ἕνα modus vivendi μέ τόν Πρόεδρο Μπάιντεν καί ὁριοθετήσουν ἐκ νέου τίς σχέσεις τῶν χωρῶν τους, τότε «ἡ Ἑλλάς θά κινδυνέψει νά πληρώσει τό τίμημα τῆς συνεννοήσεως μεταξύ ΗΠΑ-Ἀμερικῆς», ὅπως μᾶς ἐλέχθη ἐμπιστευτικῶς ἀπό ἀνώτερη διπλωματική πηγή. Μέ πιέσεις, γιά νά τά «βροῦμε». Μέ ὅ,τι αὐτό σημαίνει. Αὐτά παθαίνουν συνήθως οἱ «καβάντζες».

Σέ αὐτή τήν στροφή πάντως, ὀφείλουμε νά ἀναγνωρίσουμε ὅτι Μητσοτάκης – Δένδιας ἀντέδρασαν δυναμικά στούς Τούρκους, ἐπειδή πλέον τῶν δικαίων μας διαθέτουν καί συμμαχική κάλυψη σέ ἕνα μεγάλο εὖρος θεμάτων. Δέν αὐτοσχεδίασαν. Τό εὐκταῖο εἶναι νά τούς ἔχουμε μαζί καί στήν τελική εὐθεῖα. Ὄχι μόνο στήν στροφή. Τό περιεχόμενο τῆς νέας ἀμυντικῆς συμφωνίας Ἑλλάδος- ΗΠΑ, μαζί καί μέ ἄλλα θέματα, θά τά κρίνει ὅλα. Πρός τόν Αὔγουστο, τά ξανασυζητᾶμε. Πρός τό παρόν, ἐγρήγορση!