ΠOY ΠΑΕΙ ὁ κόσμος τό 2021;
Κάποτε ἀναζητούσαμε τίς ἀπαντήσεις σέ περιοδικές ἐπιθεωρήσεις ὅπως ἡ ἐτήσια έκδοσις τοῦ ἔγκυρου «Economist». Σέ συνεντεύξεις ἐμβληματικῶν προσωπικοτήτων τοῦ πλανήτη ὅπως ὁ Σόρρος καί ὁ Γκέιτς, ὁ ὁποῖος μᾶς προετοιμάζει τώρα γιά τίς ἑπόμενες καταστροφές. Ἀκόμη καί σέ ἐμπιστευτικές ἐνημερώσεις. Τίποτε ἀπό ὅλα αὐτά ὅμως δέν ἀρκεῖ πλέον. Προέβλεψε ἄραγε κανείς πῶς θά ἐξελισσόταν καί πῶς θά τερμάτιζε ὁ κόσμος τό συγκλονιστικόν 2020; Ὅλες οἱ θεωρίες πού ἀναπτύχθηκαν πέρυσι «πετάχθηκαν» στά σκουπίδια ἐξ αἰτίας τοῦ ἀστάθμητου παράγοντος τῆς πανδημίας. Τό 2020 ἐπιταχύνθηκε βιαίως ὁ χρόνος. Ἐξελίξεις προσδιορισμένες γιά μιά εἰκοσαετία μετά, ἦρθαν πιό μπροστά. Ζήσαμε τήν πύκνωση τῆς ἱστορίας. Στήν αὐγή τοῦ 2021 ὡστόσο δέν νομίζω ὅτι χρειαζόμαστε πιά ἐπιθεωρήσεις, ἀπόρρητες ἐνημερώσεις, γκουρού, μέντιουμ καί δέν ξέρω τί ἄλλο γιά νά καταλάβουμε «ποῦ πάει τό πρᾶγμα». Αὐτή τήν φορά ἔχουμε δεδομένα. Μεγάλα καί μικρά. Τά ζωνάρια ἔχουν λυθεῖ ἀπό νωρίς καί τό ξεκαθάρισμα λογαριασμῶν πού ἔρχεται εἶναι μεγάλο. Μοῦ ἔκανε –στήν δική μας μικροκλίμακα τῆς ἀνάλυσης τῶν Ἀθηνῶν– ἰσχυρότατη ἐντύπωση ἡ «συμπλοκή» μεταξύ ξένων πρέσβεων στό twitter. Ὁ Ἀμερικανός ζήτησε τόν λόγο ἀπό ἑλληνικό ἰδιωτικό τηλεοπτικό σταθμό ἐπειδή φιλοξένησε τόν Ρῶσσο σέ ἀφιέρωμα γιά τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821. Ὁ Γερμανός ἐπιτίμησε δημόσια δημοσιογράφο ἰδιωτικοῦ τηλεοπτικοῦ σταθμοῦ –στόν ἑνικό μάλιστα– ἐπειδή ἔκανε μιά ἐπισήμανση γιά τόν ἀγωγό φυσικοῦ ἀερίου Nord Stream 2 μεταξύ Γερμανίας – Ρωσσίας. Ὁ Ρῶσσος ἐπιτέθηκε σέ γεωπολιτικό ἀναλυτή ἰδιωτικοῦ τηλεοπτικοῦ σταθμοῦ ἀποδίδοντάς του «κακόβουλα σχόλια» καί διαστρέβλωση τῶν θέσεων τῆς Μόσχας γιά τά 12 μίλια. Καί ὅλα αὐτά ὅταν φέτος –παρεμπιμπτόντως– ἑορτάζουμε τά 200 χρόνια ἀπό τήν Ἀνεξαρτησία μας! Δύση καί Ἀνατολή βάλλουν κατά τῆς ἐλευθερίας ἐκφράσεως ἀπό τό ἔδαφός μας! Ἄν μή τί ἄλλο ἐντυπωσιακό.
Ὅπως ἐπίσης ἐντυπωσιακά εἶναι καί δύο ἄλλα γεγονότα: ἡ διακήρυξη Πάυατ στήν Ἀρχαία Ἀγορά ἐνώπιον Σακελλαροπούλου, ὅτι εἴμαστε ἐχθροί καί ἀνταγωνιστές μέ Ρωσσία – Κίνα. Ἡ δημόσια προειδοποίηση τοῦ Ρώσσου ὑφυπουργοῦ Ἐξωτερικῶν Ἀλεξάντερ Γκροῦσκο στόν ἀναπληρωτή Ὑπουργό Ἐξωτερικῶν Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη νά μήν ἀναμειχθεῖ ἡ Ἑλλάδα σέ γεωπολιτικά παιχνίδια γιά τήν «Ρωσσική ἀνάσχεση» στήν περιοχή. Γιά Ρώσσους, ἀσυνήθιστο. Ἔνταση καί νεῦρα ὑπάρχουν καί στήν εὐρύτερη γειτονιά μας –παραμένουμε στήν μικροκλίμακα– ὅπου καί ἐκεῖ εἶναι λυμένα τά ζωνάρια. Ἡ Ἀλβανία ἀπέλασε σέ προεκλογική περίοδο τό νούμερο 3 τῆς ρωσσικῆς πρεσβείας στά Τίρανα καί ἡ Μόσχα ἀπάντησε μέ ἀντίποινα. Ἀπέλασε καί αὐτή τό νούμερο 3 τῆς ἀλβανικῆς πρεσβείας στήν Μόσχα. Ἡ δέ Βουλγαρία, 32 χρόνια μετά τήν πτώση τοῦ ὑπαρκτοῦ, αἰσθάνεται ὅτι μπορεῖ νά «σηκώσει» κεφάλι καί ἐπιχειρεῖ νά ταπεινώσει τούς Σκοπιανούς. Τό ὅραμα τῆς Μεγάλης Βουλγαρίας ζωντανεύει. Στήν μεγάλη εἰκόνα τώρα εἶναι ἐπίσης προφανές ὅτι τά ζωνάρια στήν μετα-Τράμπ ἐποχή εἶναι λυμένα. Καί μάλιστα τήν ἑπομένη τοῦ θανάτου τοῦ Τζώρτζ Σούλτς, τοῦ ἀρχιτέκτονα τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου ὁ ὁποῖος ἔφυγε ἀπό τήν ζωή σέ ἡλικία ἑκατό ἐτῶν. Σύμπτωση; Σημάδια τῶν καιρῶν; Σέ κάποιους τοίχους τῶν Ἐξαρχείων ὑπάρχει ἀκόμη πάντως ξεχασμένο στούς τοίχους τό σύνθημα «Shultz go home», ἐνθύμιον ἐπισκέψεως τοῦ ἐμβληματικοῦ Ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν στήν Ἀθήνα ἀρχές τῆς δεκαετίας τοῦ 1980.
Ὁ Μπάιντεν ἔδωσε ἤδη τά πρῶτα σημάδια γραφῆς. Στήν ἐπικοινωνία του μέ τόν Πούτιν ὑπῆρξε ἠλεκτρισμός καί αὐτό συνάγεται ἀπό τίς δημόσιες ἀνακοινώσεις καθώς ὁ Ἀμερικανός Πρόεδρος ἔθεσε θέμα «δηλητηρίασης Ναβάλνι», «Ρωσσικῆς παρέμβασης στίς ἀμερικανικές ἐκλογές» κ.ἄ. Στήν ἀναφορά του γιά τόν Κινέζο ὁμόλογο Σί Ζίν Πίνγκ –ἐπικοινωνία δέν ὑπῆρξε γιατί ὁ Κινέζος δέν τόν κάλεσε νά τόν συγχαρεῖ– διατύπωσε ἰσχυρότατη ἐνόχληση. «Δέν ἔχει ἴχνος δημοκρατίας μέσα του» σχολίασε ἐπιθετικά. Στίς πρῶτες ἀναγνωριστικές τῆς κυβέρνησης Μπάιντεν μέ τήν Τουρκία ὑπῆρξε ἐπίσης ἔνταση ἄν καί τά κανάλια ἐπικοινωνίας ἐνεργοποιήθηκαν ταχύτατα. Ὁ Σύμβουλος Ἀσφαλείας τῶν ΗΠΑ Τζαίηκ Σάλλιβαν συνομίλησε ἐπί μακρόν μέ τόν σύμβουλο τοῦ Ἐρντογάν Ἰμπραήμ Καλίν καί σύμφωνα μέ τήν ἀνακοίνωση τοῦ Λευκοῦ Οἴκου τοῦ ἔθεσε τό θέμα τῶν ρωσσικῶν πυραύλων S400 μέ τό ἐπιχείρημα ὅτι «ὑπονομεύει τήν συνοχή τῆς συμμαχίας», ἐνῶ τοῦ κατέστησε σαφές ὅτι ἐπιθυμεῖ «νά διαχειριστεῖ ἀποτελεσματικά τίς διαφωνίες». Μετάφραση: Ἡ Ἀμερική θέλει πίσω τήν Τουρκία, ἀφοσιωμένο μέλος τοῦ ΝΑΤΟ, στά μέτρα της.
Στήν Μόσχα τώρα: Τό 2021 βρίσκει τήν Ρωσσία ἰσχυρή περιφερειακή δύναμη στόν ἄξονα Καύκασος-Μέση Ἀνατολή (Συρία-Λιβύη-Ἀζερμπαϊτζάν). Τήν βρίσκει νά προχωρᾶ τήν κατασκευή δεύτερου ἀγωγοῦ φυσικοῦ ἀερίου μέ τήν Γερμανία: Τόν Νοrd Stream 2. Tην βρίσκει νά εἶναι μέσα στό παιχνίδι τῶν ἐμβολίων, ὁ Αὐστριακός Kαγκελλάριος Σεμπάστιαν Κούρτς ζήτησε συμπαραγωγή. Τήν βρίσκει νά ἔχει ἐμβαθύνει στρατηγικά τήν συνεργασία της μέ τήν Τουρκία –ἡ χημεία Πούτιν – Ἐρντογάν εἶναι ἐξαιρετική. Τήν βρίσκει ἰσχυρή σέ θέματα κυβερνοχώρου. Ἦταν ἀπό τά θέματα πού ἔθεσε ὁ Ζοζέπ Μπορρέλλ στήν Μόσχα. Τήν βρίσκει ὅμως καί ἰδιαιτέρως εὐάλωτη ἐσωτερικά σέ θέματα δημοκρατίας. Ὁ Πούτιν μετά εἴκοσι σχεδόν χρόνια στήν ἐξουσία ἐλέγχεται γιατί δέν προχώρησε τίς ἐσωτερικές μεταρρυθμίσεις. Καί οἱ Δημοκρατικοί θά τόν κτυπήσουν ἀκριβῶς ἐκεῖ. Ὁ νέος Ψυχρός πόλεμος μεταξύ Δύσης καί Ἀνατολῆς αὐτήν τήν φορά θά διεξαχθεῖ μέσα στό ρωσσικό ἔδαφος, ὄχι στήν αὐλή τῆς Μόσχας στήν Οὐκρανία. Οἱ Ἀμερικανοί ἐπιστρέφουν δριμύτεροι.
Ἡ Τουρκία τέλος –προσπερνῶ τήν Εὐρώπη γιατί δέν φαίνεται ἱκανή νά ἀναλάβει γεωπολιτικό ρόλο στήν μετά Μέρκελ ἐποχή– ἔχει πράγματι ἀλλάξει πίστα. Φαίνεται καί ἀπό τίς ἀπαιτήσεις Ἐρντογάν, ὁ ὁποῖος ζήτησε χθές ἀπό τήν Μέρκελ εἰδική Σύνοδο Κορυφῆς ΕΕ – Τουρκίας. Ἐξίσωσε τήν χώρα του μέ μιά ἤπειρο. Εἰδικές Σύνοδοι γίνονται μέχρι στιγμῆς γιά τίς σχέσεις ΕΕ – ΗΠΑ, ΕΕ – Ασίας, ΕΕ – Ἀφρικῆς. Ὅτι ἔχει ἀλλάξει πίστα φαίνεται καί ἀπό τό γεγονός ὅτι «διόρισε» ἡγεσία τῆς ἀπολύτου ἐπιρροῆς του στήν Λιβύη ἐνῶ ὁ Προεδρεύων στόν ΟΗΕ φέτος εἶναι Τοῦρκος. Στίς δέ σχέσεις τῆς Τουρκίας μέ τήν Ἀμερική αὐτήν τήν ἐποχή καταγράφεται ἔντονος ἐκνευρισμός. Ἀμέσως μετά τήν ἐπικοινωνία Καλίν – Σάλλιβαν τό πιστό «σκυλί» τοῦ Ἐρντογάν, ὁ Ὑπουργός Ἐσωτερικῶν Σοϊλού, κατηγόρησε ΗΠΑ καί Εὐρώπη ὅτι βρίσκονταν πίσω ἀπό τό πραξικόπημα τοῦ 2016. Ἀκολούθησε στούς ἴδιους τόνους ὁ μυστικοσύμβουλος τοῦ Τούρκου Προέδρου Καραγκιούλ γιά νά ἐμφανιστεῖ στό τέλος ὁ ἴδιος ὁ Ἐρντογάν. Μέ ὁμιλία του στό Πανεπιστήμιο τοῦ Βοσπόρου ἐπιτέθηκε στίς ΗΠΑ μέ τήν φράση: «Δέν ντρέπεστε καθόλου στό ὄνομα τῆς Δημοκρατίας γιά ὅλα ὅσα συνέβησαν πρίν ἀπό τίς ἐκλογές σας; (…) Πιάσατε κορυφή στόν ρατσισμό.»
Συγκεφαλαιωτικῶς λοιπόν, τί μᾶς δείχνει ἡ ἀνασκόπηση τοῦ πρώτου μῆνα τοῦ 2021; Ἀπίστευτο παγκόσμιο ἠλεκτρισμό. Ἡ Ἀμερική μέ ἀνοικτό ἐσωτερικό μέτωπο εἶναι ἤδη πολωμένη μέ τήν Κίνα, τήν Ρωσσία καί ἐν μέρει μέ τήν Τουρκία. Ἡ Κίνα κερδίζει ἀπό τήν κρίση τῆς πανδημίας ἡγούμενη νέας ζώνης ἐλευθέρου ἐμπορίου 12 χωρῶν, τῆς μεγαλύτερης στόν κόσμο. Τό ἐμπορικό της πλεόνασμα μετά τό ρεκόρ ἐξαγωγῶν ἔφθασε τά 78 δισ. δολλάρια τόν Δεκέμβριο τοῦ 2020, τό συνολικό 535 δισ. δολλάρια γιά ὅλο τό ἔτος ἐνῶ οἱ ΗΠΑ ἔχασαν 250.000 θέσεις ἐργασίας. Ἡ Εὐρώπη δείχνει ἀνύπαρκτη ὡς ὀντότητα, χωρισμένη σέ τιμάρια, ἀποδυναμωμένη μετά τό Βrexit. Ἡ Γερμανία ἔχει ἀνοίξει νέα ἐνεργειακά τεφτέρια μέ τούς Ρώσσους καί ἐμπορικά μέ τούς Κινέζους, ἀδιαφορώντας γιά τίς ΗΠΑ. Ἡ Μεγάλη Βρετανία διαθέτει πλέον τεράστια περιθώρια αὐτονομίας. Ἀκόμη καί ἔναντι τῶν ΗΠΑ. Ἡ Ρωσσία εἶναι ἰσχυρή στήν περιφέρειά της –δέν βλέπω πῶς θά σπάσει ὁ ἄξων Πούτιν/Ἐρντογάν– ἀλλά μέ τεράστιες ἀδυναμίες στό ἐσωτερικό της. Ἡ Τουρκία, τέλος, παρά τά οἰκονομικά προβλήματά της ἑτοιμάζεται νά ἀγοράσει δεύτερο γεωτρύπανο καί πιέζει γιά νά κατοχυρώσει τόν ρόλο της στήν Μεσόγειο μέ μία Νέα Γιάλτα.
Τί μᾶς δείχνουν ὅλα αὐτά; Θεωρητικῶς ὅτι ἡ Δύση ὡς ἄξων θά ἐπιτεθεῖ σέ Ρωσσία – Κίνα, κατά προτεραιότητα στήν Μόσχα. Θεωρητικῶς ὅτι θά ἐπιδιώξει τήν ἀπόσπαση τῆς Τουρκίας ἀπό τήν Ρωσσία γιά νά ἑνοποιηθεῖ ὁ γεωπολιτικός χῶρος Ἑλλάς-Ἰσραήλ-Κύπρος-Τουρκία (μέ ὅ,τι αὐτό σημαίνει γιά τά ἐθνικά μας θέματα.) Τίθενται τρία ἐρωτήματα ὅμως: Πόσο ἑνιαῖος θά εἶναι αὐτός ὁ δυτικός ἄξων; Τό Βερολῖνο κάνει ἤδη «νερά». Πόσο διατεθειμένη εἶναι ἡ Τουρκία ἀπό αὐτόνομος παίκτης νά προσδεθεῖ πάλι σέ ἅρμα; Καί τέλος: Στήν Εὐρασία θά παιχτεῖ ὁ κόσμος ἤ στήν Ἄπω Ἀνατολή; Τά σημάδια τοῦ Ἰανουαρίου εἶναι ξεκάθαρα πάντως: οἱ πρωτοκαθεδρίες εἶναι παρελθόν.
