Ἱστορικά ντοκουμέντα • Γράφει ὁ Ἐλευθέριος Γ. Σκιαδᾶς
ΕΝΑ ΑΟΡΑΤΟ νῆμα συνδέει τήν «Ἑστία» μέ τήν ζωή τῆς πόλεως τῶν Ἀθηνῶν, περίπου ἐνάμισυ αἰῶνα. Στόν ἐρευνητή οἱ πολυκαιρισμένες σελίδες της φαντάζουν ὡς μεγάλος ἀνάγλυφος πίνακας ζωγραφικῆς, ἀσπρόμαυρος στό μεγαλύτερο μέρος του καί πολύχρωμος στό ὑπόλοιπο. Ἐπάνω του εἶναι ἀποτυπωμένες εἰκόνες ἀπό τήν καθημερινότητα, κτίρια, φυσικές καλλονές, πρόσωπα, ἐπιχειρήσεις, μεγάλα καί μικρά γεγονότα. Ἡ ἐκκλησία, ἡ πολιτική, ἡ κοινωνία, ἡ οἰκονομία, ἡ ἀρχιτεκτονική, ἡ ἰατρική, οἱ μεγάλες τεχνολογικές ἐξελίξεις κ.λπ. ἔχουν ἀπεικονισθεῖ στόν ὑποθετικό αὐτόν πίνακα, μέ λεπτομέρεια καί περίτεχνη ἀκρίβεια.
Ἡ καταστροφική πυρκαϊά
Οἱ λίγες αὐτές σκέψεις συνοδεύουν τήν ἀνάγνωση τῆς ἐκλεκτῆς ἐκδόσεως μέ τόν τίτλο «Ἀπό τά “Ἐδώδιμα – Ἀποικιακά” στά “Σοῦπερ Μάρκετ” – Ἡ πορεία μιᾶς ἑλληνικῆς ἑταιρείας τροφίμων». Συγγραφεῖς οἱ κ.κ. Λυδία Σαπουνάκη Δρακάκη καί Μαρία Λουίζα Τζόγια Μοάτσου καί θέμα ἡ γνωστή οἰκογένεια Θανοπούλου καί ἡ ἱστορία της στόν χῶρο τοῦ ἐμπορίου. Εἶναι ἀπό τίς περιπτώσεις στίς ὁποῖες ἐλάχιστα θά μποροῦσαν νά προστεθοῦν. Ἀλλά πάντα ὑπάρχει ὑλικό τό ὁποῖο μπορεῖ νά συνεισφέρει ἡ «Ἑστία» γιά νά ἁπλώσει τό νῆμα τῆς συνέχειας μέ τά μικρά καί μεγάλα γεγονότα, τά πρόσωπα καί τίς ἐπιχειρήσεις τῶν Ἀθηνῶν. Δέν θά ἦταν ὑπερβολή ἄν ἰσχυριζόμεθα πώς γιά κάθε τέτοια σημαντική ἀπό κάθε ἄποψη ἐπιχείρηση πού λειτούργησε στήν Ἀθήνα θά μποροῦσε νά ἐκδοθεῖ ἕνα ἰδιαίτερο λεύκωμα μέ ὑλικό ἀπό τήν «Ἑστία»!
Πρός τό παρόν, ἐπιχαίροντας γιά τήν πραγματοποίηση τῆς προαναφερθείσης ἐκδόσεως περιοριζόμεθα νά ἀναδημοσιεύσουμε ἀπό τήν «Ἑστία» (24 Μαΐου 1903) ἕνα δημοσίευμα ὑπό τόν τίτλο «Παντοπωλεῖον χωρίς ζυγαριά. Στό νέον Θανοπούλου τραπεζιτικόν μπακάλικο»! Ἦταν μία κρίσιμη ἐποχή γιά τήν ἐπιχείρηση πού ἱδρύθηκε τό 1877 καί συνεχίζει ἕως σήμερα τήν ἐπιτυχημένη πορεία της. Τό κτίριο στό ὁποῖο ἐστεγάζετο (Αἰόλου 79) ὑπέστη μία ἀπό τίς πλέον καταστροφικές πυρκαϊές πού ἔπληξαν τό κέντρο τῶν Ἀθηνῶν τόν περασμένο αἰῶνα. Ἡ πυρκαϊά ξέσπασε στίς ἀρχές Ἰουλίου 1902 καί κατέστρεψε ὁλοσχερῶς τήν ἐπιχείρηση ἀλλά καί τό κτίριο. Ὁ καταγόμενος ὅμως ἀπό τήν Πελοπόννησο Παναγιώτης Θανόπουλος δέν ἦταν ἀπό τούς ἀνθρώπους πού τό ἔβαζαν… κάτω.
Ἐνθουσιασμός
Ὄντας ἤδη ἰσχυρός οἰκονομικά φροντίζει νά στεγασθεῖ, ὅπως-ὅπως, ἀπέναντι ἀπό τό παλαιό κατάστημά του στήν ὁδό Αἰόλου. Διαθέτοντας ἰσχυρό δίκτυο προμηθευτῶν, διετήρησε τήν πελατεία του μέχρι τήν ἐκ βάθρων ἀνακαίνιση τοῦ παλαιοῦ κτιρίου, στήν ὁδό Αἰόλου. Ἦταν μία ἐνέργεια ἡ ὁποία συζητήθηκε πολύ καί ἔκδηλος ἦταν ὁ θαυμασμός στό πρόσωπο τοῦ ἐπιχειρηματία. Ὄχι μόνον κατώρθωσε νά ἐπιβιώσει ἀλλά ἐνεφανίσθη μέ τό κατάστημά του ἐντυπωσιακά ἀνανεωμένο. Στίς ἀνακαινισμένες ἐγκαταστάσεις δημιούργησε τό πιό σύγχρονο ἐδωδιμοπωλεῖο τῆς πόλεως.
Ἡ «Ἑστία» δημοσίευσε τό κείμενο πού παραθέτουμε τήν παραμονή τῶν ἐγκαινίων τοῦ καταστήματος, τά ὁποῖα πραγματοποιήθηκαν στίς 25 Μαΐου 1903, μέ πανηγυρικό τρόπο. Τό κείμενο ἐξ ἄλλου ἀποδίδει τόν ἐνθουσιασμό πού ἐπεκράτησε. Ἐνθουσιασμό τόν ὁποῖο σίγουρα καλλιέργησε ὁ Π. Θανόπουλος, πού ὑπῆρξε καί ἕνας δεξιοτέχνης τῆς διαφημίσεως.
Ράβδος στρατάρχου!
Γι’ αὐτό ὅταν ἔφυγε ἀπό τήν ζωή ἐγράφη στήν «Ἑστία» ὅτι ὑπῆρξε ἕνας στρατιώτης τῆς ἐργασίας καί πώς «ἕκαστος ταπεινός στρατιώτης κρύπτει εἰς τόν σάκκον του τήν ράβδον τοῦ στρατάρχου. Τέτοιος ὑπῆρξε ὁ Παναγιώτης Θανόπουλος». Καί παρακάτω, τό ἴδιο δημοσίευμα ἀναφέρει ὅτι «ἔζησε σπείρων πρός πάντας τήν εὐτυχίαν, οὐδένα δέ ποτέ ἐν τῷ κόσμῳ ἀδικήσας. Εἶχε αὐτός καί ἀπό φύσεως καί ἀπό κρίσεως ἐνστερνισθῇ τήν ἀρχήν, ὅτι ὁ πολυτιμότερος σύμμαχος τοῦ συμφέροντος εἶναι ἡ ἀγαθότης, τό φιλάλληλον, ἡ εὐθύτης».
Τό κατάστημα λειτούργησε στήν ὁδό Αἰόλου 79 ἐπί πενῆντα τέσσερα συναπτά ἔτη, μέχρι τό 1931. Τότε μεταφέρεται στά Χαυτεῖα (Σταδίου καί Αἰόλου 98) γιά νά συνεχίσει τήν πορεία του στόν χρόνο, μέ τήν ἴδια ἐπιτυχία, ἀπό ἀπογόνους τοῦ ἱδρυτοῦ του. Σήμερα λειτουργοῦν τρία καταστήματα (Κηφισιά, Νέα Κηφισιά, Νέα Ἐρυθραία).
Ἀξιοθέατον
«Ὡς ἕν ἀπό τά ἀξιοθέατα μέρη τῶν νεωτέρων Ἀθηνῶν ἄν ἤθελε συστήσει τις τό νέον κατάστημα ἐδωδίμων καί ἀποικιακῶν τοῦ κ. Θανοπούλου, τό ὁποῖον ἀνοίγει αὔριον τό πρωί εἰς τήν αὐτήν θέσιν πού ἦτο πρό τῆς μεγάλης πυρκαΐας τῆς ὁδοῦ Αἰόλου, καί ἄν ἐζήτει ἀπό τόν κ. Μαυρογένην ν’ ἀφιερώσῃ μίαν σελίδα τοῦ “Μπαίντεκέρ” του διά τό κατάστημα αὐτό, δέν θά ἦτο καθόλου ὑπερβολικός.
Διά τάς… μπακαλοκρατουμένας ἀκόμη Ἀθήνας, τό κατάστημα αὐτό εἶνε μία φαντασιοπληξία Ἀμερικανοῦ. Καί διά τόν ξένον κόσμον ἀκόμη θά εἶνε ἕν πρωτότυπον κατάστημα, διότι ὁ ἰδιοκτήτης του, ὅστις ἐπεσκέφθη πολλά μέρη τῆς Εὐρώπης, δέν ἠθέλησε νά μιμηθῇ κανέν ἀπό τά γιγαντιαῖα τοιούτων εἰδῶν καταστήματα, ἀλλά νά φτειάσῃ κἄτι δικό του. Τό κατάστημα Θανοπούλου.
Οἰκοδομή καί ἐπίπλωσις
Φαντασθῆτε μίαν ἀπέραντον αἴθουσαν πλακόστρωτον, ἐκεῖ ὅπου ἦτο τό παλαιόν καταστραφέν ἐκ τῆς πυρκαϊᾶς κατάστημα. Μίαν αἴθουσαν, ἡ ὁποία ἔχει ἰδικόν της ὅλον τό ὕψος τῆς οἰκοδομῆς, διότι ἐκτίσθη ἐπίτηδες διά τόν Θανόπουλον. Καί ἡ αἴθουσα αὐτή ὡς νά μή ἤρκει τό ἐμβαδόν της, ἔχει καί ἕνα ἐξώστην περιφερικόν διά τήν εὐκολίαν τῆς τοποθετήσεως τῶν διαφόρων εἰδῶν.
Κἄτι πάγκοι μαρμαρόστρωτοι, τραπέζι κάρινο, ἐπί τοῦ ὁποίου καί νά γράφουν μποροῦν οἱ πελάται, γραφεῖον, ταμεῖον, ἀπό ξύλον πολυτελείας.
Ἡ ἐπίπλωσίς του εἶνε ἐπίπλωσις τραπεζιτικοῦ καταστήματος καί ἴσως πολλοί ἐντρέπωνται νά μποῦν ἐκεῖ μέσα διά ν’ ἀγοράσουν ἐληές.
Διά τήν οἰκοδομήν ὁ κ. Σταμπολόπουλος, ὁ ἰδιοκτήτης, ἐξώδευσεν ὑπέρ τάς 40,000 δραχμῶν.
Τά εἴδη του τώρα; Ἔχει λεπτότητα Λουκούλου ὁ κ. Θανόπουλος εἰς τήν ἐκλογήν τῶν εἰδῶν του καίτοι, ὡς λέγουν, δέν τρώγει πολύ. Καί μέ 250 χιλιάδας δραχμῶν, πού μετέβαλεν εἰς φαγώσιμα εἴδη, κατώρθωσε νά συγκεντρώσῃ ἐκεῖ μέσα χίλια καί κάτι εἴδη ἐμπορευμάτων. Οἱ τοῖχοι ἀπό τοῦ δαπέδου μέχρι τῆς ὀροφῆς καλύπτονται ἀπό κλιμακωτάς προθήκας ἐπάνω εἰς τάς ὁποίας ἔχουν παραταχθῇ πᾶν ὅ,τι μπορεῖ στόμαχος καί γλῶσσα νά ἐπιθυμήσουν. Θά ἔχῃ ἴσως καί τοῦ πουλιοῦ τό γάλα αὐτός ὁ ἄνθρωπος. Προσθέσατε εἰς ὅλα αὐτά τάς ἀποθήκας καί τά ὑπόγεια.
-Ἔχω πρᾶγμα ἀρκετό γιά πενῆντα μπακάλικα καί πάλιν μοῦ περισσεύει, ἔλεγε μειδιῶν ὁ καταστηματάρχης. Πράγματι ὁ κ. Θανόπουλος μποροῦσε ἄν ἤθελε νά τροφοδοτήσῃ ἐπί ἕξ ἔτη… τόν Τουρκικόν στρατόν, χωρίς αἱ προθῆκαί του νά ἐξαντληθοῦν.Ἔχει ἐδώδιμα ἄγνωστα καί εἰς τούς πλείστους ἀκόμη Ἕλληνας, καί ποτά καί νερό τῆς Σαρίζης ἀκόμη. Ἔφερε καί μυρωδικά Ἐγγλέζικα καί σαπούνια πολυτελείας. Προσθέσατε εἰς αὐτά τήν πρωτοτυπίαν ὅτι… ἡ ζυγαριά λείπει.
– Δῶσέ μου ἑκατό δράμια ζάχαρι!
– Ὁρίστε!!
Καί ὁ ὑπάλληλος σᾶς δίδει αὐτοστιγμεί ἕνα πακέτο τῶν 100 δραμίων ἀπό ὅ,τι εἶδος τοῦ ζητήσετε. Καί ζυγισμένον εἰς τρόπον ὥστε… νά ἔχῃ πάντα πέντε δράμια παραπάνω. Διά τό πακετάρισμα αὐτό ἰδιαιτέρα ὑπηρεσία ἐγκατεστάθη εἰς τά ὑπόγεια τοῦ νέου καταστήματος.
Ἑλληνοαμερικανός Θανόπουλος»!
Θέλετε τώρα καί κἄτι ἄλλο; Ὁ κ. Θανόπουλος ὁ ὁποῖος γνωρίζει ὡς ἐξαδέλφους του πλέον ὅλους τούς μεγάλους προμηθευτάς τῆς Εὐρώπης καί συνεπῶς ἀγοράζει ἀπ’ εὐθείας τά εἴδη του χωρίς νά πληρώνῃ προμήθειαν, τά πωλεῖ λιανικῶς καί χονδρικῶς εἰς τήν αὐτήν τιμήν καί μέ ἐλάχιστον κέρδος. Τοιουτοτρόπως καί ἡ μεγαλειτέρα προμήθεια κοστίζει ὀλιγώτερον εἰς τό κατάστημα Θανοπούλου παρά ἄν τήν ἔφερε κανείς κατ’ εὐθεῖαν ἐξ Εὐρώπης.
Ὁ κ. Θανόπουλος ἐξηγεῖται ὡς ἑξῆς: – Λογαριάζω νά ἐξαντλῶ κατά μῆνα ὅλην μου τήν προμήθειαν καί ν’ ἀνανεῶ αὐτήν. Θέλω δέ κέρδος 2% μόνον. Μή νομίζετε δέ ὅτι κάμνω θυσίαν. Ἀπεναντίας εἶμαι τρομερός… κερδοσκόπος. Διότι κερδίζων 2% ἐπί ἐμπορεύματος, τό ὁποῖον θά ἀνανεῶ κατά μῆνα κερδίζω 24% τό ἔτος. Καί δέν εἶνε λίγα!
Ἐς αὔριον λοιπόν Ἀτθίδες καί Ἀθηναῖοι. Ἐς αὔριον εἰς τοῦ Ἑλληνοαμερικανοῦ Θανοπούλου».
