Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 16 Φεβρουαρίου 1919
Ὅταν ἔγραφα, πρό ἡμερῶν, διά τήν ἐξαιρετικήν πρᾶξιν εὐλαβείας καί διά τό ὡραῖον παράδειγμα, τό ὁποῖον ἔδωκε πρός τούς μαθητάς του ὁ νέος καθηγητής κ. Ἀλιβιζᾶτος, ἀποδίδων δημοσίᾳ καί εἰς μίαν ἐπίσημον στιγμήν, τά τροφεῖα πρός τήν ἱεράν μνήμην τοῦ πατρός του, δέν εἶχα ὑπ’ ὄψιν ἕνα ἄλλο ὑψηλόν προηγούμενον. Ἐννοῶ τό προηγούμενον τοῦ μεγάλου Παστέρ, τό ὁποῖον μοῦ ἔκαμε τήν τιμήν νά μοῦ ὑπενθυμίσῃ ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ ὁ σοφός μου φίλος κ. Φουζέρ, διευθυντής τῆς Γαλλικῆς Ἀρχαιολογικῆς Σχολῆς.
Ὁ Παστέρ, ὡς γνωστόν, δέν κατέλεγε μεταξύ τῶν προγόνων δοῦκας καί μαρκησίους. Ἐγεννήθη κατά τό 1822 εἰς τό Ντόλ, ἀπό ταπεινούς καί ἔντιμους γονεῖς. Ὁ πατέρας του ἦτο βυρσοδέψης τό ἐπάγγελμα, κατορθώσας μέ τήν προσωπικήν του ἐργασίαν, ν’ ἀποκτήσῃ ἕνα εὐτελές βυρσοδεψεῖον εἰς τήν γενέθλιόν του πόλιν, τό ὁποῖον ἀργότερον μετέφερεν εἰς τό Ἀρμπουά. Καί μέσα εἰς τό ταπεινόν αὐτό περιβάλλον, ὁ μικρός Παστέρ, ὁ ὁποῖος ἔγεινεν ἀργότερα μία δόξα τῆς Γαλλίας καί τοῦ Κόσμου, ἐγκαινιάσας μίαν ἐποχήν τῆς παγκοσμίου Ἐπιστήμης μέ τό ὄνομά του, ἔμαθε τά πρῶτα γράμματα καί ἐμυήθη εἰς τήν ἀγάπην τῆς Πατρίδος, δύο ἔρωτας ποῦ τόν συνώδευσαν μέχρι τῆς τελευταίας του στιγμῆς.
Ἀλλά, καί ὅταν ἔφθασεν εἰς τό ἀπόγειον τῆς δόξης, ὁ Παστέρ δέν ἐλησμόνησε ποτέ τήν ταπεινήν του καταγωγήν καί ἰδίως ἐκείνους, εἰς τούς ὁποίους ὤφειλε τήν ζωήν καί τά πρῶτά της μαθήματα. Καί τούς ἐνθυμήθη μέ μίαν ὑπέροχον εὐλάβειαν εἰς τήν ἐπισημοτέραν στιγμήν τῆς ζωῆς του καί τῆς καθιερώσεως τοῦ ἔργου του. Τήν στιγμήν, δηλαδή, κατά τήν ὁποίαν ἡ Γαλλία, τιμῶσα τό μέγα της τέκνον, ἤρχετο νά ἐντειχίσῃ ἐπισήμως μίαν ἀναμνηστικήν πλάκα ἐπί τοῦ πτωχικοῦ οἰκισμοῦ τοῦ Ντόλ, ὅπου ἐγεννήθη ὁ Παστέρ.
Ὁ Παστέρ παρευρέθη εἰς τήν ἐπίσημον αὐτήν τελετήν μέ μίαν εὔλογον συγκίνησιν. Καί ὡμίλησε. Καί ἡ ὁμιλία του ὑπῆρξεν ἕνα ποίημα πρός τήν μνήμην τῶν γονέων του. Ἀκούσατέ το:
«Ὦ πατέρα μου καί μητέρα μου, ὦ ἀγαπημένοι μου χαμένοι, ποῦ ζήσατε τόσο ταπεινά σ’ αὐτό τό μικρό σπιτάκι, σέ σᾶς χρωστῶ τά πάντα. Τούς ἐνθουσιασμούς σου, ἄξια μητέρα μου, τούς ἐκληρονόμησες στό παιδί σου. Ἄν ἑταίριασα πάντοτε στή ζωή μου τό μεγαλεῖο της Ἐπιστήμης μέ τό μεγαλεῖο της Πατρίδος, εἶνε γιατί ἤμουν ποτισμένος μέ τά αἰσθήματα, ποῦ ἐσύ μοῦ ἐνέπνευσες. Καί σύ, ἀγαπητέ μου πατέρα, ποῦ ἡ ζωή σου στάθηκε τόσο σκληρή, ὅσο καί ἡ σκληρή σου τέχνη, μοῦ φανέρωσες τί μπορεῖ νά κατορθώσῃ ἡ ὑπομονή καί ἡ ἀδιάκοπη προσπάθεια.
Σέ σένα χρεωστῶ τήν ἐπιμονή μου στήν καθημερινή μου ἐργασία. Μαθαίνοντάς με νά διαβάζω, φρόντισες νά μέ μάθῃς μαζῆ καί τό μεγαλεῖο τῆς Γαλλίας. Δέν εἶχες μόνο τῃς ἀρετές, ποῦ κάνουν κάθε ζωή χρήσιμη στούς ἄλλους. Εἶχες καί τό θαυμασμό τῶν μεγάλων ἀνθρώπων καί τῶν μεγάλων ἔργων. Νά κυττάξω ψηλά, νά μαθαίνω τά μακρυνά καί τ’ ἄφθαστα, νά γυρεύω πάντα μίαν ἀνύψωσι, αὐτά μ’ ἔμαθες. Εὐλογημένοι νά εἶσθε, ὁ ἕνας κι’ ὁ ἄλλος, ἀγαπητοί μου γονεῖς, γιά ὅ,τι σταθήκατε, γιά ὅ,τι κάματε γιά μένα. Ἡ τιμή, ποῦ γίνεται σήμερα σ’ αὐτό τό σπιτάκι, εἶνε δική σας. Καί σᾶς τήν προσφέρω.»
Ἕνας θετικός σοφός τοῦ ἐργαστηρίου ὁμιλεῖ ἔτσι ἤ ἕνας ποιητής; Ἀλλ’ αὐτό εἶνε τό μεγαλεῖον τῆς Γαλλικῆς ψυχῆς καί τῆς Γαλλικῆς Ἐπιστήμης. Πρῶτα ὁ ἄνθρωπος καί κατόπιν ὅλα τά ἄλλα. Καί ἡ ἀνθρωπίνη εὐγένεια εἶχε καί θά ἔχῃ πάντοτε πατρίδα της τήν γῆν, ὅπου οἱ σοφοί εἶνε ποιηταί, οἱ ποιηταί ἄνθρωποι, αἱ ἰδέαι παλμοί καρδιῶν, τήν γῆν τῶν ὑψηλῶν καί τῶν αἰωνίων παραδειγμάτων – τήν Γῆν τῆς Γαλλίας.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
