Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 3 Δεκεμβρίου 1919
Κατόπιν τοῦ περί ραπανίων καί τῶν συναφῶν τιμαλφῶν χρονογραφήματός μου ἔλαβα μίαν πολυσέλιδον ἐπιστολήν. Ἡ ἐπιστολή προέρχεται ἀπό ἕνα δυστυχισμένον κηπουρόν, διεκτραγωδοῦντα τά βάσανά του καί ἐπικαλούμενον δικαιοσύνην καί συμπάθειαν εἰς τήν συμφοράν του.
Μοῦ ἀναπτύσσει καί αὐτός τά ἀκλόνητα ἐπιχειρήματα, τά ὁποῖα ἔχουν πρόχειρα ὅλοι οἱ καταστραφέντες κατά τά πολεμικά καί μεταπολεμικά αὐτά ἔτη, μεταξύ τῶν ὁποίων εἶνε, ὡς γνωστόν, καί οἱ κηπουροί. Καί ἐπειδή, λέγει, ἡ καλλιέργεια τῶν κηπουρικῶν εἰδῶν εἶνε ποικίλη, περιορίζεται νά μοῦ ὁμιλήσῃ μόνον περί ραπανακίων, ἐπιφυλασσόμενος καί διά τά ἄλλα εἴδη, ἀναλόγως τῶν ἀντιρρήσεών μου, αἱ ὁποῖαι, εὐτυχῶς καί δι’ αὐτόν καί δι’ ἐμέ, δέν θά ὑπάρξουν, διότι ἡ ἐπιστολή του μ’ ἐπεισεν ἀπολύτως περί τῆς δυστυχίας του.
Ἰδού λοιπόν ἐν περιλήψει τά ἀκλόνητα ἐπιχειρήματα. Ἐν πρώτοις οἱ ἐργάται ἔπαιρναν πρίν 3 δραχμάς ἡμερομίσθιον διά 10 ἤ 12 ὥρας ἐργασίας, ἐνῷ σήμερον παίρνουν 12 δι’ 8 ἤ 7 ὥρας, οὕτως ὥστε ἡ ἐργασία ἑνός ἡμερομισθίου τῆς ἄλλοτε στοιχίζει σήμερον 48 δρχ. Δεύτερον, ἡ κίνησις τῆς ἀρδεύσεως ἐστοίχιζεν ἄλλοτε 30 λεπτά κατά χιλιόβατον ρεύματος, ἐνῷ σήμερον στοιχίζει 1.30. Τρίτον, δέν ὑπάρχουν πλέον δρόμοι ἁμαξητοί διά μέσου τῶν κήπων. Τέταρτον, ἡ κοπριά, μέ συμπάθειο, ἐστοίχιζεν ἄλλοτε 3 δραχμάς τό κάρρο καί σήμερον 20. Πέμπτον, ἡ τιμή ἑνός ἀλόγου ἦτον ἄλλοτε 500-800 δραχμαί καί σήμερον 3,000. Ἕκτον, τό ἐνοίκιον τῶν ἀγρῶν ἦτο 20 δρχ. κατά στρέμμα καί ὥρα 120. Ἄρα ἡ καλλιέργεια δέν συμφέρει. Ἄρα γίνεται παρακράτησις καλλιεργείας καί οἱ κηπουροί, ἀντί νά καλλιεργήσουν τριάντα στρέμματα, καλλιεργοῦν τρία, μέ τά ὁποῖα βγάζουν ὅσα θά ἔβγαζαν καί μέ τά τριάντα. Ἄρα… ἔχει τέχνη τό ραπάνι. Τραβᾷς τά φύλλα καί βγαίνει τό κοτσάνι.
Δέν ὑποθέτω νά ἔμεινε τώρα κανείς ἀμετάπειστος περί τῆς δυστυχίας ὅλων αὐτῶν τῶν συκοφαντουμένων ἀνθρώπων. Ἡμεῖς, ποῦ τούς συκοφαντοῦμεν εἰς τάς ἐφημερίδας, ὁμιλοῦμεν εἰς τόν ἀέρα. Αὐτοί ὅμως μᾶς παρουσιάζουν ἀριθμούς, γεγονότα, πράγματα. Καί δέν ὑπάρχει ἕνας, ποῦ νά μήν ἔχῃ πρόχειρα εἰς τήν διάθεσίν μας τά κατάστιχά του διά νά μᾶς ἀποδείξῃ τήν δυστυχίαν του. Καλλιεργηταί, παντοπῶλαι, ραφτάδες, παπουτσῆδες, ἔμποροι τῆς ἡμέρας καί τῆς νυκτός, ξενοδόχοι, ἑστιάτορες, χασάπηδες, ψαράδες, μανάβηδες, αὐγουλάδες καί οἱ κηλιδοκαθαρισταί ἀκόμη τῶν κηλίδων τοῦ Ἡλίου ἔχουν προχείρους εἰς πρώτην ζήτησιν τούς ἀριθμούς των, διά τῶν ὁποίων ἀποδεικνύεται ὁλοφάνερα ἡ αὐταπάρνησις τήν ὁποίαν ἔχουν νά ἐξακολουθοῦν πρός χάριν μας τό ἐμπόριόν των, καταστρεφόμενοι οἱ ἴδιοι. Μέσα εἰς τήν γενικήν αὐτήν καταστροφήν ἐγεννᾶτο, ἐν τούτοις ἡ ἀπορία ἀπό ποίους ἀγοράζονται τά σπίτια, αἱ ἐξοχικαί ἐπαύλεις, τά αὐτοκίνητα ποῦ ἐπλημμύρισαν τάς Ἀθήνας.
Καί ἡ ἀπορία ὅμως αὐτή ἐλύθη. Ἀπεδείχθη δηλαδή ὅτι οἱ πραγματοποιοῦντες τά μεγαλεῖα αὐτά εἶνε, κατά γενικόν κανόνα, οἱ δημοδιδάσκαλοι, οἱ δημόσιοι καί ἰδιωτικοί ὑπάλληλοι, οἱ ἀξιωματικοί, οἱ δικασταί, οἱ ἱεροψάλται, οἱ διάφοροι συνταξιοῦχοι καί αἱ χῆραι καί τά ὀρφανά των. Καί πολύ φυσικά! Αὐτοί οὔτε ἡμερομίσθια ἔχουν νά πληρώσουν, οὔτε κοπριάν διά τήν καλλιέργειαν, οὔτε ρεῦμα διά τήν ἄρδευσιν, οὔτε ἐνοίκια γαιῶν, οὔτε μεταφορικά, οὔτε τίποτε. Μόνον τά ραπανάκια των! Ἄν ἠμποροῦν, ἄς ἀποδείξουν τό ἐναντίον. Ἄς φέρουν ἀριθμούς, κατάστιχα, ὑπολογισμούς, γεγονότα, ὅπως ὁ ἐπιστολογράφος μου. Ἄς φέρουν ἀκόμη, ἄν τούς βαστᾷ, καί τήν ἀπόδειξιν τοῦ συνθετικοῦ φόρου ποῦ ἐπλήρωσαν. Ἐγώ τοὐλάχιστον γνωρίζω ἕνα δημόσιον ὑπάλληλον, ποῦ ἔκαμνε καί τόν φτωχόν, πληρώσαντα ἐπί τῇ βάσει τῶν μισθῶν του συνθετικόν φόρον 300 δραχμάς, ἐνῷ ὁ περιβολάρης τῆς γειτονιᾶς τοῦ ἐπλήρωσεν ἐπί τῇ βάσει τῶν καταστίχων του μόνον 50. Ποῖος ἀπό τούς δύο, παρακαλῶ, ἔχει τό μεγαλείτερον καθαρόν εἰσόδημα; Καί ποῖος ἀπό τούς δύο εἶνε ὁ κατεστραμμένος; Καί ὅμως ἡ γειτονιά συκοφαντεῖ τόν περιβολάρην καί λέγει ὅτι εὑρίσκεται εἰς τά παζάρια ν’ ἀγοράσῃ διώροφον οἰκίαν. Αὐτή εἶνε ἡ ἀδικία ποῦ βασιλεύει εἰς τόν κόσμον καί αὐτό εἶνε τό συμπέρασμα τῶν ραπανακίων.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
