ΣΑΒΒΑΤΟ μεσημέρι στόν πεζόδρομο τῆς πολύβουης ὁδοῦ Ἑρμοῦ στό Μαρούσι μέ σταματᾶ ἕνας κύριος. 65 plus. Σιωπηλός
Μέ κοιτᾶ στά μάτια καί μοῦ δίνει ἕνα φυλλάδιο. Ἡ «Ἀριστερή Κίνηση Πολιτῶν Ἀμαρουσίου» ἔχει τυπώσει ἕνα φυλλάδιο γιά τήν ἐπέτειο τοῦ Πολυτεχνείου καί τό διανέμει στούς περαστικούς. Φεύγω ρίχνοντας ἀργότερα μιά διαγώνια ματιά στό κείμενο. Κλασσικά εἰκονογραφημένα: ΜΑΤ, γκλόμπ, βία, Ἀκροδεξιά, κυβέρνηση Μητσοτάκη. Δέν τό πετῶ ὅμως. Μέ χωρίζει ἄβυσσος ἀπό τήν Ἀριστερά, ἀλλά πρῶτον σέβομαι ἕναν ὑπερήλικα πού στέκεται ἀπέναντί μου γιά νά ὑπερασπισθεῖ τίς ἰδέες του ἐνῶ θά μποροῦσε νά πίνει καφέ στήν ἡλιόλουστη πλατεῖα ἤ νά παίζει μέ τά ἐγγόνια του, καί δεύτερον νομίζω πώς γνωρίζω σέ καλό βαθμό τήν ψυχολογία τῆς Ἀριστερᾶς. Μεγάλωσε μέ ὁρισμένα ὁρόσημα, τά ὁποῖα πασχίζει νά γλυτώσει ἀπό τό γκρέμισμα. Καί ἄν τίς προηγούμενες μέρες ἐπέμεινα ὅτι ἡ ρητορεία τῆς ἔντασης δέν πρέπει νά τροφοδοτεῖται ἀπό τήν Δεξιά μέ ἄστοχες δηλώσεις βουλευτῶν, εἶναι γιατί γνωρίζω ἄριστα πῶς συσπειρώνεται καί πῶς ἀπο-συσπειρώνεται αὐτός ὁ χῶρος. Τά γκλόμπ καί οἱ αὐταρχικές κορῶνες τόν συσπειρώνουν.
Φαίνεται πώς εἶχα δίκιο. Ἄν καί κορυφαῖος κυβερνητικός ἀξιωματοῦχος μέ τόν ὁποῖο μοιράστηκα τόν προβληματισμό μου τό Σάββατο δέν συμμεριζόταν τίς ἐκτιμήσεις μου (ἀναφέρθηκε σέ ἕναν ἀριθμό 2.000 ἀτόμων πού ἀσχολοῦνται μέ τήν προσθήκη, ὅτι ἡ μεγάλη κοινωνία μένει ἀδιάφορη), στόν κέντρο τῆς Ἀθήνας βρέθηκαν τήν Κυριακή κατά τήν ΕΛ.ΑΣ. 20.000 πολῖτες –κατά τούς διοργανωτές 40.000. Δέν ἦταν καί λίγοι, ὅποια ἐκδοχή καί ἄν ἐπιλέξεις. Γιά πρόβα ἐπανασυσπείρωσης μετά τήν μεγάλη νίκη τῆς ΝΔ καλά τούς πῆγε. Διαχρονική παρατήρηση ὅσων συμβαίνουν στόν χῶρο τῆς Ἀριστερᾶς δείχνει ὅτι αὐτή δέν ἔχει πρόβλημα μέ τό ξύλο, τήν καταστολή καί τόν αὐταρχισμό. Ἕως καί «πολιτική εὐλογία» τά θεωρεῖ. Μέ τά γεγονότα καί μέ τά ἐπιχειρήματα ἔχει. Μετά ἀπό πέντε χρόνια μνημονίων καί ἀπόλυτου συμβιβασμοῦ μέ τό σύστημα, τό μόνο ὁρόσημο μέ δάφνες πού τῆς ἀπέμεινε νά ἀνεμίζει γιά νά διαφημίζει τούς κοινωνικούς της ἀγῶνες εἶναι τό Πολυτεχνεῖο. Τό Πολυτεχνεῖο πού ἔχει μεγάλες γκρίζες ζῶνες.
Ὅταν λοιπόν ἡ συζήτηση μεταφέρεται ἀπό τίς γκρίζες ζῶνες στό πεζοδρόμιο, στίς προσαγωγές καί στά ΜΑΤ, τό παιχνίδι γιά τήν συντηρητική παράταξη εἶναι ἐξ ὁρισμοῦ χαμένο. Δίδεται τό δικαίωμα στόν θρασύ κ. Τσίπρα νά ὑποστηρίζει πειστικά ὅτι αὐτή ἡ ἐπέτειος ἐνοχλεῖ τήν Δεξιά. Ἀλλά γιατί νά τήν ἐνοχλεῖ; Ἡ ἱστορική ἔρευνα ἕως τώρα ἔχει ἀποδείξει ὅτι ἡ αὐθόρμητος ἐξέγερση (στήν ὁποία ἀπέφυγε στήν ἀρχή νά μετάσχει τό ἔμπειρο ΚΚΕ) ἀξιοποιήθηκε ἀπό τόν ἀόρατο δικτάτορα Ἰωαννίδη γιά τήν πτώση τοῦ δικτάτορα Παπαδόπουλου, ὁ ὁποῖος ἐμφάνιζε σημάδια ἀπειθαρχίας πρός τίς ΗΠΑ. Δέν ἔρριξαν οἱ φοιτητές τήν δικτατορία. Τόν ἕναν δικτάτορα ἔρριξαν γιά νά ἔρθει –χωρίς νά τό ξέρουν βεβαίως– ὁ ἄλλος. Ὁ χειρότερος. Αὐτός πού χρησιμοποιήθηκε ἀπό τίς μεγάλες δυνάμεις γιά νά εἰσβάλει ὁ Ἀττίλας στήν Κύπρο. Ἡ ἀλήθεια εἶναι λοιπόν πικρή, καί ἔχουν διατυπωθεῖ ὑπαινιγμοί γι’ αὐτήν («βλάσφημα ἐρωτήματα» ὀνομάστηκαν) ἀπό κορυφαῖα στελέχη τῆς τότε ΚΝΕ, ὅπως ὁ Νῖκος Μπίστης. Τό Πολυτεχνεῖο ἦταν ἐνδιάμεσος σταθμός. Χωρίς Πολυτεχνεῖο δέν θά ὑπῆρχε Ἰωαννίδης καί χωρίς Ἰωαννίδη δέν θά ὑπῆρχε τραγωδία στήν Κύπρο καί Ἀττίλας. Κάποια στιγμή αὐτή ἡ βλάσφημη συζήτηση πρέπει νά γίνει. Ἐνθουσιώδεις καί μαχητικοί νέοι –πού δέν γνώριζαν βεβαίως τό εὐρύτερο γεωπολιτικό παιχνίδι– ἔγιναν στήν οὐσία κομπάρσοι πάνω στήν μεγάλη σκακιέρα. (Θά λειτουργοῦσε ἄραγε ὁ ραδιοφωνικός σταθμός ἐπί τρεῖς μέρες, ἄν ἡ δικτατορία δέν τό ἐπέτρεπε; Μιά διακοπή ρεύματος ἤ μιά μεγάλη παρεμβολή νά γινόταν, θά τόν ἐξαφάνιζε.)
Ἀντί λοιπόν κάποια στιγμή νά κάνουμε μία μεγάλη ἄσκηση ἐθνικῆς αὐτογνωσίας, νά τραβήξουμε τήν κουρτίνα καί νά δοῦμε ποιές ἦταν οἱ ἀληθινές ἐπιπτώσεις τῆς ἐξέγερσης, ἡ Δεξιά καί ἡ Ἀκροδεξιά ἀσχολοῦνται κάθε χρόνο τέτοια ἐποχή μέ τό ἀγαπημένο τους θέμα: Ἄν ὑπῆρχαν ἤ δέν ὑπῆρχαν νεκροί στό Πολυτεχνεῖο. Συζήτηση πού δείχνει ὅτι πράγματι ἡ Δεξιά νιώθει ἄβολα μέ τούς νεκρούς τῆς Ἀριστερᾶς. Ἐνῶ τό ἀληθές ἐρώτημα ἔπρεπε νά εἶναι τό ἑξῆς: Θά ἤθελαν νά θυσιαστοῦν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι καί νά δώσουν τό αἷμα τους ἄν ἤξεραν ὅτι ἐπρόκειτο νά χάσουμε τήν μισή Κύπρο; Ἀντιλαμβάνομαι βεβαίως ὅτι αὐτή εἶναι μία ἄχαρη συζήτηση. Κάθε γενιά θέλει νά πιστεύει πώς ἔκανε κάτι γιά νά ἀλλάξει ὁ τόπος. Κάθε γενιά θέλει νά μιλᾶ γιά τούς ἀγῶνες της. Κάθε γενιά –εἰδικά ὅσα μέλη της δέν συμβιβάστηκαν μέ τό σύστημα καί δέν ρευστοποίησαν τήν συμμετοχή τους στό Πολυτεχνεῖο– θέλει νά κρατᾶ τόν μῦθο της ζωντανό. Νομίζω ὅμως ὅτι ἡ ἐθνική αὐτογνωσία εἶναι ἰσχυρότερη ἀπό τόν μῦθο. Τώρα πού θά ἑορτάσουμε τά 200 χρόνια ἀπό τήν Ἐπανάσταση τοῦ 1821 ἴσως εἶναι μία καλή ἀφορμή νά ἀνοίξουμε αὐτό τό εὐρύ κεφάλαιο: Σέ ποιές περιόδους τῆς νεότερης ἱστορίας μας «χρησιμοποιηθήκαμε». Δέν εἶναι μιά καί δυό. Ἀπό τόν διχασμό, τόν ἐμφύλιο, τό Πολυτεχνεῖο ἕως τόν Δεκέμβριο τοῦ 2008 καί τούς ἀγανακτισμένους, συνέβη κατά κόρον. Δέν πρέπει νά μᾶς ξανασυμβεῖ. Ἐάν προϋπόθεση γιά αὐτό εἶναι νά ἔρθουμε, δεξιοί καί ἀριστεροί, ἀντιμέτωποι μέ τούς μύθους μας καί τίς ἀλήθειες μας, ἄς εἶναι. Νά τό τολμήσουμε.
