Ἑλληνικό τραγούδι, λοιπόν, στό τραπέζι τοῦ παλατιοῦ πρός τιμήν τοῦ πρωθυπουργοῦ τῆς Ἑλλάδος.
Ἕνα τραγούδι γραμμένο στά 9/8 ἀπό τόν σπουδαῖο λαϊκό συνθέτη (εἶχε σπουδάσει γεωπόνος) Ἀπόστολο Καλδάρα, σέ στίχους τοῦ «μάστορα» Πυθαγόρα.
Πρόκειται γιά τό ζεϊμπέκικο «Μές στοῦ Βοσπόρου τά στενά», μέ τό ὁποῖο «ἄνοιγε» ἕνας ἀπό τούς πλέον ἱστορικούς δίσκους στά ἑλληνικά μουσικά δρώμενα, ἡ «Μικρά Ἀσία».
«Μές τοῦ Βοσπόρου τά στενά, ὁ Γιάννης κλαίει τά δειλινά / καί ὁ μεμέτης πλάι του πίνει καί τραγουδάει του.
»Τοῦρκος ἐγώ κι ἐσύ Ρωμιός κι ἐγώ λαός κι ἐσύ λαός / ἐσύ Χριστό κι ἐγώ Ἀλλάχ ὅμως κι οἱ δυό μας ἄχ καί βάχ!»…
Ὅλα τά ἄλλα τραγούδια συνθέτουν ἕναν διαρκῆ θρῆνο γιά τήν καταστροφή τῆς Σμύρνης καί τήν προσφυγιά.
Ἦταν ἕνας δίσκος, ὁ ὁποῖος παρουσίασε τήν τότε πρωτοεμφανιζόμενη Χαρούλα Ἀλεξίου καί τόν Γιῶργο Νταλάρα. Θυμᾶμαι ὅτι στήν ἀρχή δέν ἔγινε δεκτός μέ ἰδιαίτερη θέρμη, ἀλλά πολύ γρήγορα ὁ στίχος –πού ἄγγιξε εὔθικτες χορδές τῆς ψυχῆς τῶν Ἑλλήνων– σέ συνδυασμό μέ τήν ἐμπνευσμένη μουσική τοῦ Καλδάρα, τόν κατέταξε στίς σπουδαιότερες στιγμές τῆς ἑλληνικῆς δισκογραφίας (Minos)…
Ἰδού τί ἔγραψε γιά τήν «Μικρά Ἀσία» ὁ μουσικός Πέτρος Πετράκης: «“Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος” λέει ὁ Εὐαγγελιστής καί θά συμφωνήσω ἀπόλυτα στήν συγκεκριμένη περίπτωση, παραβιάζοντας γιά πρώτη φορά τήν ἀρχή μου, μιᾶς καί πιστεύω πώς ἡ μουσική εἶναι τό Α καί τό Ω τοῦ κάθε τραγουδιοῦ. Παρ’ ὅτι μουσικός λοιπόν ὀφείλω νά ἀναγνωρίσω πώς τόν πρωταγωνιστικό λόγο στήν “Μικρά Ἀσία” τόν ἔχει ὁ λόγος τοῦ Πυθαγόρα. Τό μέγεθος τῆς Καταστροφῆς τοῦ ’22 μπορεῖ νά ἀποτυπωθεῖ πληρέστερα μέ τόν γραπτό λόγο, παρά μέ τήν μουσική. Τό θέμα τοῦ δίσκου “ἀναγκάζει” τίς ὁλοκληρωμένες συνθέσεις τοῦ Καλδάρα νά ὑποκλιθοῦν στό μεγαλεῖο τοῦ λόγου τοῦ σπουδαίου στιχουργοῦ».
Ἀξίζει, ὅμως, νά σταθοῦμε σέ μιά ἀνάλυση τοῦ συγκεκριμένου τραγουδιοῦ «Μές στοῦ Βοσπόρου τά στενά». Στό «κουπλέ» ὁ συνθέτης χρησιμοποιεῖ τόν δρόμο ματζόρε, τόν εὐχάριστο δηλαδή σκοπό, παρασυρμένος ἀπό τούς στίχους πού ὑμνοῦν τήν ἁπλή, κοινή καθημερινότητα τῶν δύο λαῶν. Στό ρεφραίν ὅμως, γυρνᾶ σέ μινόρε, καθώς ὁ Πυθαγόρας κάνει ἀναφορά στό δίπολο «Τοῦρκος – Ἕλληνας», γεγονός πού ἀνασύρει μνῆμες ἀπό τήν κακή προϊστορία τῶν δύο λαῶν. Ὁ συνθέτης τολμᾶ αὐτή τήν ἀλλαγή, δηλώνοντας ἐμμέσως πώς «ὑπάρχουν θεμελιώδη προβλήματα», λόγω τῆς διαφορετικότητας στήν κουλτούρα τῶν δύο χωρῶν. Δυό στίχους μετά ὅμως, γυρνᾶ ξανά σέ ματζόρε, ἑστιάζοντας στίς κοινές ἀγωνίες τῶν λαῶν αὐτῶν καί στά κοινά τους προβλήματα.
Νά θυμηθοῦμε ἐπίσης τί ἔγραψε ὁ Παῦλος Παλαιολόγος στό «Βῆμα» στίς 31 Αὐγούστου 1972. Ἕνα κείμενο μέ τίτλο «Ἱστορία σ’ ἕνα δίσκο», πού ἔκλεινε ὡς ἑξῆς: «Δόξες τοῦ ἔθνους, μεγάλοι ποιητές, ἀκαδημαϊκοί καί νομπελίστες, σᾶς στρώνω δάφνες γιά νά περάσετε. Συμπαθᾶτε μας, ὅμως, ὅταν σᾶς λέμε ὅτι ἡ δική σας λύρα μέ τούς ὑψηλούς φθόγγους δέν ράγισε τήν ψυχή τῆς μάζας ὅσο οἱ ἁπλοϊκοί αὐτοί στίχοι καί τά λαϊκά μοτίβα πού γυρίζουν μέ τίς στροφές ἑνός δίσκου»…
