ΕΠΕΙΔΗ γνωρίζω ἄριστα σέ ποιά χώρα ζῶ –ὁ παράδεισος ἀπό τήν κόλαση, ὁ θρίαμβος ἀπό τήν ἧττα καί ὁ ἐνθουσιασμός ἀπό τήν ἀπογοήτευση ἀπέχουν πάρα πολύ λίγο– ἔσπευσα νά γράψω τήν ἄποψή μου…
… γιά τήν τελευταία ταινία τοῦ Γιώργου Λάνθιμου πρίν ἀπό τήν ἀπονομή τῶν Ὄσκαρ. Καί, παρά τήν παλαιά προκατάληψή μου ἀπέναντι στίς πρῶτες ταινίες του, ὑποστήριξα ὅτι ἀνεξαρτήτως Ὄσκαρ αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἀξίζει. Ἀξίζει ἡ ματιά του γιά τά πράγματα. Ἄλλωστε, καί οἱ ἄνθρωποι τοῦ χώρου του, ὅταν τούς ρώτησα, εἶχαν τά καλύτερα λόγια νά ποῦν. Ὁ Γιάννης Σμαραγδῆς, πού ἑτοιμάζει κάτι μεγάλο γιά τόν Ἰωάννη Καποδίστρια αὐτή τήν ἐποχή, μοῦ μίλησε γιά τό «λοξό κάδρο τοῦ Λάνθιμου», πού ἔχει ταυτότητα. Ἡ Δέσποινα Μουζάκη, καθηγήτρια στό Ἀριστοτέλειο Πανεπιστήμιο σήμερα, τέως Διευθύντρια τοῦ Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, θυμήθηκε πόσο πειθαρχημένος καί λιγομίλητος ἦταν ὁ Λάνθιμος, ὅταν γύρισε μέ τήν ἑταιρεία της (Cinegram) τήν πρώτη του ταινία μικροῦ μήκους.
Ἀπό τήν μία λοιπόν, ἀδυνατῶ νά παρακολουθήσω τίς οἰμωγές, τήν ἀπογοήτευση καί τό διαδικτυακό bullying, ἐπειδή ὁ Ἕλλην σκηνοθέτης ἔλαβε μόνο ἕνα Ὄσκαρ καί ὄχι δέκα πού εἶχε προταθεῖ. Κάποιοι πίστεψαν ὅτι τά Ὄσκαρ εἶναι στραγάλια. Ἀπό τήν ἄλλη ὅμως, ἐπειδή τώρα ὁ Λάνθιμος διανύει τήν περίοδο τῆς ὡριμότητας, τό «ἀνέβασμά» του μόλις ἀρχίζει, νιώθω τόν πειρασμό νά τοῦ στείλω ἕνα μήνυμα (ἄν φθάσει μέχρι τό Λονδῖνο) γιά τήν κοσμοπολίτικη ἑλληνική ταυτότητα. Γιά τήν οἰκουμενικότητά της. Εἰδικά τώρα πού διαβάζω ὅτι ἡ ἑπόμενη ταινία του θά ἔχει ὡς ἥρωα ἕναν… σερίφη. Ἀπό τήν ὁριακή Ἀγγλίδα Βασίλισσα πᾶμε σέ τυπικές ἀμερικανικές καταστάσεις. Καί γιά νά εἶμαι εἰλικρινής, δέν βρίσκω καλύτερο ἀγγελιοφόρο γι’ αὐτό τό μήνυμα ἀπό ἕναν ἐπίσης μεγάλο Ἕλληνα, πού κέρδισε Ὄσκαρ ἀλλά καί στερήθηκε Ὄσκαρ (ἡ Ἰφιγένειά του τό ἔχασε γιά μία ψῆφο). Τόν Μιχάλη Κακογιάννη. Πρόκειται γιά ἀποσπάσματα ἀπό τήν βιογραφία του. Ἄς τά προσέξει ὁ ἀγαπητός κ. Λάνθιμος. Εἰδικά τά ὅσα λέει ὁ Κακογιάννης γιά τήν Ἀγγλία.
– «Μέ τήν Ἠλέκτρα θέλησα νά δώσω τό ἀπαύγασμα τῆς ἑλληνικότητας. Δέν εἶναι μόνον οἱ ἠθοποιοί πού παίζουν στήν ταινία. Παίζουν οἱ στριφτόκλωνες ἐλιές, οἱ βράχοι, τό ξερό χῶμα. Τότε καί τώρα ὑπῆρχαν καί θά ὑπάρχουν ὡς στοιχεῖα τῆς γῆς μας. Ἡ γλῶσσα πού χρησιμοποίησα, ἦταν ἡ καθομιλουμένη, συχνά μέ ἐκφράσεις πού ἔχουμε ξεχάσει πιά, ὅπως γιά παράδειγμα ὅταν ρωτάει ἡ Ἠλέκτρα “τό καθημερινό του τό ’χει;”, ἐννοώντας ἄν ὑπῆρχε φαγητό στό σπίτι.
– »Ἡ τριλογία μου πάνω στόν Εὐριπίδη παίχτηκε σέ ὅλο τόν κόσμο, ἀπό τήν Ἀφρική ἕως τήν Ἰαπωνία. Δέ μιλᾶμε γιά τεράστια ἐμπορική ἀπήχηση, ἀλλά ἡ ἐπιτυχία τῶν ταινιῶν ἀποδεικνύει τήν δύναμη τῆς τραγωδίας. Ἄλλωστε, μόνο ἡ Ἠλέκτρα εἶχε πάρει εἰκοσιεπτά διεθνῆ βραβεῖα.
– »Ἐκεῖνο πού πάντως βαθειά ἐμπέδωσα ἀπό τόν Ζορμπᾶ τόν Ἕλληνα εἶναι πώς ὅσο πιό βαθειές εἶναι οἱ τοπικές ρίζες μιᾶς ταινίας τόσο πιό διεθνής μπορεῖ νά γίνει!
– »Ἀκόμη καί ὅπως ἔγιναν τά πράγματα, ἔβγαλα τήν χώρα μου ἔξω ἀπό τά σύνορά της σέ δύσκολους καιρούς. Καί ἤμουν εὐτυχής λειτουργώντας παρ’ ὅλες τίς δυσκολίες στήν Ἑλλάδα.
– »Μπορεῖ νά εἶμαι Κύπριος στήν καταγωγή καί νά ἀνδρώθηκα στήν Ἀγγλία. Ἀλλά ἡ Ἑλλάδα εἶναι ἰδέα. Μέ αὐτήν μεγάλωσα, λειτούργησα καί πέτυχα. Γιατί νά μήν εἶμαι εὐγνώμων στήν Ἑλλάδα καί νά μήν εἶμαι λάτρης της; Ἀπό τήν Ἀγγλία πῆρα βέβαια τήν καλλιτεχνική μου παιδεία. Ἡ Ἑλλάδα μέ ἔκανε, ὅμως, αὐτόν πού εἶμαι καλλιτεχνικά. Ἡ Ἀγγλία εἶναι ἡ πιό ἐπικίνδυνη χώρα στόν κόσμο. Γιατί σέ βάζει σέ πειθαρχία καί ἐνδεχομένως σοῦ στεγνώνει ὅλους τούς χυμούς σου. Τό ἔχω ὑποστεῖ αὐτό: Ἤμουν ὁ πιό αὐθόρμητος, ἐκδηλωτικός καί ἐπιδειξιομανής καί μπῆκα σέ μιά πειθαρχία πού ἀκόμη μέ βασανίζει. Ἀπό τήν ἄλλη, οἱ Ἄγγλοι δέν μοῦ ἄνοιξαν τήν πόρτα γιά νά σκηνοθετήσω. Ἔπρεπε νά ἔρθω στήν φτωχή Ἑλλάδα, μέ τήν βοήθεια τῶν φίλων μου, γιά νά μπορέσω νά κάνω τήν πρώτη μου ταινία. Στόν τόπο αὐτόν ὀφείλω. Καί τώρα, στό βαθύ μου γῆρας, ἀπό ὅλες τίς χῶρες τοῦ κόσμου ἐδῶ προτιμῶ νά ζῶ. Καί δέν ξεχνάω πώς τήν τεράστια ἐπιτυχία μου τήν ἔκανα βασιζόμενος σέ ἑλληνική εἰκόνα καί παράδοση. Ἔκανα τήν χώρα μου αἷμα δικό μου περισσότερο καί ἀπό ἀνθρώπους πού ζοῦν ἐδῶ. Καί δέν τίθεται θέμα ξεπερασμένου πατριωτισμοῦ»…
