ΑNEKAΘΕΝ ὑπῆρχε πολλή ρητορική περί παιδείας στήν χώρα μας.
Πρίν ἀπό 30 χρόνια, στό βιβλίο μου «Ἡ φιλελεύθερη ἐπιλογή» (ἑκδ. Ἐποπτεία, 1988) σημείωνα: «Παρ’ ὅλη τήν συνειδητοποίηση καί τήν ρητορική περί παιδείας, στίς περισσότερες χῶρες ὑπάρχει ἕνα διάχυτο αἴσθημα ἐλλείψεως ἱκανοποίησης μέ τήν κατάσταση τῆς παιδείας. Οἱ γονεῖς παραπονοῦνται γιά τήν ποιότητα τῆς ἐκπαίδευσης πού παρέχεται στά παιδιά τους. Οἱ δάσκαλοι παραπονοῦνται ὅτι ἡ ἀτμόσφαιρα μέσα στήν ὁποία διδάσκουν δέν βοηθᾶ τήν μάθηση. Καμμιά φορά μάλιστα φοβοῦνται καί γιά τήν σωματική τους ἀκεραιότητα. Οἱ νέοι αἰσθάνονται ὅτι φορτώνονται μέ πολλές ἄχρηστες γνώσεις, ἀσφυκτιοῦν, ἐπαναστατοῦν. Ἰδιαίτερα στήν Ἑλλάδα, οὐδείς σχεδόν ὑποστηρίζει ὅτι τά ἐκπαιδευτικά μας ἱδρύματα, ὅλων τῶν βαθμίδων, δίνουν στούς νέους μας τίς γνώσεις ἐκεῖνες πού χρειάζονται γιά νά ἀντιμετωπίσουν τά προβλήματα τῆς ζωῆς. Ὑπάρχει μάλιστα ἡ κοινή ἐντύπωση ὅτι τά τελευταῖα χρόνια “πετύχαμε” τό σχεδόν ἀκατόρθωτο: ἡ κατάσταση τῆς ἀνέκαθεν σοβαρά πάσχουσας παιδείας μας ἐπιδεινώθηκε ραγδαῖα. Τί φταίει;».
Στά 30 χρόνια πού ἔκτοτε διέρρευσαν τό μόνο βέβαιο εἶναι ὅτι αὐτό πού φαινόταν τότε «σχεδόν ἀκατόρθωτο», παρά κάποιες ἀναλαμπές ὅπως ἦταν οἱ νόμοι Γιαννάκου καί Διαμαντοπούλου, χειροτέρευσε περαιτέρω, δραματικά. Ἰδιαιτέρως στά τελευταῖα 3,5 ἔτη ὁ Σύριζα, συνεπής ἐν προκειμένω πρός τήν ἰδεολογία του, πού ἀποστρέφεται κάθε ἔννοια ἀριστείας καί δημιουργικῆς ἅμιλλας, ἐπιτάχυνε τόν ἐξισωτισμό πρός τά κάτω καί αὔξησε τόν συγκεντρωτισμό καί τήν γραφειοκρατία. Ὁ Τάσος Ἀβραντίνης, στό ἐξαιρετικό βιβλίο του «Ἐκπαίδευση: Ἐλεύθερη Ἐπιλογή ἤ μιά γάτα πού γαβγίζει» παρατηρεῖ ὅτι «τό ἑλληνικό ἐκπαιδευτικό σύστημα, ὑπό τήν ἐπίδραση τῶν ἐξισωτικῶν ἀντιλήψεων πού ζητοῦν ἐκπαιδευτική ὁμοιομορφία, ἔχει καταστεῖ τό πλέον ἄκαμπτο καί συγκεντρωτικό μεταξύ τῶν χωρῶν τοῦ ΟΟΣΑ καί κατά τέτοιο τρόπο ὀργανωμένο ὥστε νά εὐνοοῦνται ὄχι οἱ χρῆστες τῶν ὑπηρεσιῶν, οἱ μαθητές δηλαδή καί οἱ γονεῖς, ἀλλά οἱ πάροχοι αὐτῶν, τό διδακτικό προσωπικό καί ἡ ἐκπαιδευτική γραφειοκρατία».
Ὁ δρόμος πρός τήν ἀναβάθμιση τῆς παιδείας περνᾶ ἀπό τήν μείωση τοῦ κρατικοῦ συγκεντρωτισμοῦ καί τήν αὔξηση τοῦ ἀνταγωνισμοῦ σέ ὅλες τίς ἐκπαιδευτικές βαθμίδες. Ὅπως σέ κάθε ἄλλο τομέα ὁ ἀνταγωνισμός μεταξύ περισσότερων παρόχων ἐκπαιδευτικῶν ὑπηρεσιῶν δημόσιων καί ἰδιωτικῶν θά ὁδηγήσει σέ ἀναβάθμιση τῆς ποιότητας καί μείωση τοῦ κόστους, εἰδικά γιά τούς μή προνομιούχους. Οἱ τελευταῖοι μποροῦν νά λαμβάνουν χρηματοδότηση ἀπό τό κράτος, ἴση πρός τό μέσο κόστος ἐκπαίδευσης ἑνός μαθητῆ σέ δημόσιο σχολεῖο, ὑπό τήν μορφή προσωπικῆς ἐπιταγῆς (voucher) καί νά στέλνουν τά παιδιά τους σέ σχολεῖο τῆς ἐπιλογῆς τους. Αὐτό πού ἐμφαντικά ἀπαιτεῖται σήμερα εἶναι μία ἐθνική ἐκστρατεία γιά τήν κατάργηση τῶν νόμων πού περιορίζουν τήν ἐλευθερία στήν ἐκπαίδευση, μία ἐλευθερία ἐξ ἴσου σημαντική μέ τήν ἐλευθερία τοῦ τύπου ἤ τήν θρησκευτική ἐλευθερία. Ὑπ’ αὐτή τήν ἔννοια ἡ ἐπιλογή τοῦ ὑπουργοῦ Παιδείας μίας ἑπόμενης κυβέρνησης θά εἶναι ἐξ ἴσου ἄν ὄχι περισσότερο κρίσιμη ἀπό τήν ἐπιλογή τοῦ ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν.
* Νομικός – Οἰκονομολόγος
