Χωρίς ἄμεση καί ριζική ἄρση
τῶν αἰτίων πού, ἐννιά χρόνια τώρα,
ταλανίζουν τήν χώρα,
ἡ ἑπομένη κρίση της
θά εἶναι αὐτή τῆς παρακμῆς,
καί ἄρα χειρότερη
ΙΣΩΣ νά εἶμαι ἐμμονικός καί κουραστικός. Πιθανῶς νά δυσκολεύομαι νά καταλάβω τήν πραγματικότητα. Μπορεῖ καί νά ὀνειροπολῶ. Παρ’ ὅλα αὐτά, ἔχω ἀρκετές ἀπορίες. Καί αὐτές οἱ τελευταῖες ἐντάθηκαν στή διάρκεια τῆς εὐρωεκλογικῆς περιόδου.
Ἀπό τότε πού ἡ Ἑλλάδα τελεῖ ὑπό ἐπίσημη ἀρχικά καί ἀνεπίσημη τώρα μνημονιακή ἐπιτήρηση, μετά τοῦ σχετικοῦ δανεισμοῦ γιά ἀποφυγή ἄτακτης χρεοκοπίας, ἔχουν περάσει 9 χρόνια. Ἡ χώρα στό διάστημα αὐτό γνώρισε τέσσερις διαφορετικές κυβερνήσεις. Μία ἀπό αὐτές μάλιστα, ἡ παροῦσα, ἐξελέγη γιά νά καταργήσει τά μνημόνια μέ ἕναν νόμο – καί τώρα ὑπερηφανεύεται γιατί βγήκαμε ἀπό τό τρίτο μνημόνιο, πού ἡ ἴδια εἶχε ὑπογράψει γιά νά ἐπανεκλεγεῖ πρό τετραετίας!
Τί ἔγινε, λοιπόν, ὅλα αὐτά τά χρόνια καί ποιές προοπτικές διανοίγονται γιά τήν χώρα ὑπό συνθῆκες γεωπολιτικῆς ἀβεβαιότητας, σχετικῶν capital controls, διαρροῆς ἐγκεφάλων καί μετανάστευσης ἐπιχειρήσεων, αὔξησης τῆς ἐγκληματικότητας καί ἀπαξίωσης τῶν θεσμῶν;
Πέρα ὅμως ἀπό τά παραπάνω «τρέχοντα» ἐρωτήματα, ὑπάρχουν καί μερικά ἄλλα, πού κάποιοι οὔτε κάν θέλουν νά σκέπτονται. Ἡ σημερινή Ἑλλάδα ἀντιμετωπίζει δύο μεγάλες καί ἀλληλένδετες διεθνεῖς προκλήσεις, πού θά καθορίσουν καί τήν περαιτέρω πορεία της στόν 21ο αἰῶνα.
Ἡ πρώτη εἶναι ἡ γεωπολιτική πρόκληση, πού ἀφορᾶ στήν χρήση διπλωματικῆς καί στρατιωτικῆς ἰσχύος γιά τήν ἐπίτευξη ἐδαφικῆς ἀσφάλειας ἤ ἐπέκτασης, καθώς καί γιά τήν ἄσκηση πολιτικῆς ἐπιρροῆς σέ ἄλλα κράτη ἤ γιά τήν ἀντίσταση σέ τέτοια ἐπιρροή ἀπό ἄλλα κράτη. Στήν περίπτωσή μας, ὑπάρχουν ἀφ’ ἑνός ἡ τουρκική ἀπειλή στήν Κύπρο καί στό Αἰγαῖο καί ἀφ’ ἑτέρου οἱ πολιτικές ἐξελίξεις στά Βαλκάνια, τήν Μέση Ἀνατολή καί τήν Κεντρική Εὐρώπη. Ἀκόμα, ἡ γεωπολιτική πρόκληση ἀφορᾶ, μέ αὐξανόμενη σπουδαιότητα, τήν συμμετοχή τῆς χώρας μας στίς πολιτικές διεργασίες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης καί τοῦ ΝΑΤΟ – σέ μία μεταβατική, κατά τήν γνώμη μας, περίοδό τους, ἰδιαίτερα μετά τό Brexit καί τίς γνωστές ἐπιλογές τοῦ Ἀμερικανοῦ Προέδρου Ντ. Τράμπ στόν Λευκό Οἶκο.
Ἡ δεύτερη πρόκληση εἶναι γεωοικονομική καί ἀφορᾶ στήν ἑλληνική παρουσία στόν διεθνῆ καταμερισμό τῆς ἐργασίας, χῶρος ὅπου κυρίαρχο στοιχεῖο εἶναι πλέον ὁ σκληρός οἰκονομικός ἀνταγωνισμός. Ὑπό αὐτή τήν ἔννοια, στήν παροῦσα φάση της, ποιά εἶναι ἡ ἱκανότητα τῆς οἰκονομίας μας νά ἔχει κάποια ἄξια λόγου μερίδια στήν διεθνῆ ἀγορά καί πῶς ἀντιδρᾶ στήν προϊοῦσα οἰκονομική παγκοσμιοποίηση καί τίς ἀβεβαιότητες πού αὐτή δημιουργεῖ;
Γιά ὅσους σφυρίζουν ἀδιάφορα μπροστά στά ἐρωτήματα αὐτά, ἐπισημαίνεται ὅτι οἱ διαφορές μεταξύ τῆς γεωπολιτικῆς καί τῆς γεωοικονομίας εἶναι τεράστιες.
Ἡ γεωπολιτική ἀφορᾶ αὐτές τίς συγκρούσεις μεταξύ κρατῶν στίς ὁποῖες οἱ ἀντίπαλοι εἶναι διατεθειμένοι, τουλάχιστον ὡς ὕστατο μέσο, νά καταφύγουν στήν ἀπειλή ἤ στήν χρήση ἔνοπλης βίας γιά νά ἐξασφαλίσουν τά ἐθνικά τους συμφέροντα. Σέ τελική ἀνάλυση, τό νόμισμα πού καθορίζει τά ἀποτελέσματα τῶν γεωπολιτικῶν συναλλαγῶν εἶναι ἡ ἱκανότητα τοῦ κάθε κράτους νά ἐπικρατεῖ σέ πολεμικές συρράξεις. Ὁ γεωπολιτικός καταμερισμός ἰσχύος προσδιορίζεται ἀπό τήν ἱκανότητα τῶν κρατῶν νά προβάλλουν στρατιωτική ἰσχύ. Ἐσχάτως, δέ, τεράστιος εἶναι καί ὁ ρόλος τῆς ψηφιακῆς τεχνολογίας σέ συνδυασμό μέ τήν τεχνητή νοημοσύνη.
Στήν γεωοικονομία, ὁ ἀνταγωνισμός μεταξύ τῶν κρατῶν ἀφορᾶ στήν ἐξωστρέφειά τους, τήν ἱκανότητά τους νά κατακτοῦν ἀγορές, ἀλλά καί νά ὑπερασπίζονται μερίδια πού ἀποκτήθηκαν. Τεράστιο ρόλο παίζουν, ἔτσι, οἱ ἐπιχειρήσεις μίας χώρας, καθώς καί ἡ ἱκανότητά της νά καινοτομεῖ, νά ἀναπτύσσει ἤ νά υἱοθετεῖ νέες τεχνολογίες, νά ὑπερέχει ὀργανωτικά καί νά ἐπικοινωνεῖ μέ ἐπιτυχία. Τά ἐπιχειρησιακά ἐργαλεῖα πού χρησιμοποιοῦνται στίς ἐμπορο-οικονομικές «μάχες» καί τά ὁποῖα καθορίζουν τήν ἔκβαση τῶν οἰκονομικῶν ἀνταγωνισμῶν, εἶναι ἡ παραγωγικότητα καί ἡ ἀνταγωνιστικότητα τῶν ἐγχώριων ἐπιχειρήσεων σέ σχέση μέ τούς διεθνεῖς ἀντιπάλους τους. Ὁ γεωοικονομικός καταμερισμός ἰσχύος ὁρίζεται ἀπό τίς παραγωγικές ἱκανότητες τοῦ κάθε κράτους, ἀλλά καί ἀπό τό κῦρος ἤ τήν ἐμπιστοσύνη πού αὐτό ἐμπνέει.
Κατά συνέπεια, στήν σημερινή ψηφιακή ἐποχή τῆς στιγμιαίας ἐπικοινωνίας, ἡ φήμη μίας χώρας εἶναι πολύτιμο ἄϋλο κεφάλαιό της, τό ὁποῖο ἀπό μόνο του γεννᾶ ἀξίες καί ἄρα ἀποτελεῖ πολύτιμη πηγή ἐσόδων.
Ἀπό τήν ἄποψη αὐτή, εἶμαι ἐκτός τόπου καί χρόνου καί ἀπελπιστικά ἐμμονικός ὅταν βλέπω τήν χώρα νά εἶναι κάτω ἀπό τήν βάση σέ διεθνεῖς κατατάξεις πού ἀφοροῦν στήν ἐκπαίδευση, τήν ἀνταγωνιστικότητα, τό ἐπιχειρεῖν, τήν ἔρευνα καί ἀνάπτυξη; Μπορεῖ, λόγου χάρη, νά ὑπάρξει μόνιμη καί βιώσιμη ἀνάπτυξη χωρίς μεγάλες ἀνανεωτικές ἐπενδύσεις;
Μετά ἀπό ἐννιά χρόνια μνημονίων καί δῆθεν μεταρρυθμίσεων, πιστεύω ὅτι ἤγγικεν ἡ ὥρα ἕνας, δύο, τρεῖς… ἤ δεκατρεῖς πολιτικοί, ἐπιχειρηματίες καί ἄνθρωποι τῆς σκέψης νά ποῦν «ὄχι» στήν παρακμή. Ἄν αὐτό δέν συμβεῖ, αὔριο στό καφενεῖο «Ἡ Ἑλλάς», θά τά λέμε ἐμεῖς κι ἐμεῖς, στήν καλύτερη περίπτωση…
*Ἐπίτιμος Διεθνής Πρόεδρος
Ἕνωσης Εὐρωπαίων
Δημοσιογράφων
[email protected]
