Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 10 Ἀπριλίου 1919
Τί εἶνε, τέλος πάντων, αὐτό τό ζήτημα τοῦ ἅλατος, ποῦ ἀνεκινήθη πάλιν τώρα τελευταῖα; Αὐτό δέν εἶνε πλέον ζήτημα ἐθνικῆς οἰκονομίας καί ζήτημα μαγειρείου ἁπλῶς. Εἶνε ζήτημα-σύμβολον. Ἡ Ἑλλάς, ἡ περιβρεχομένη ἀπό θάλασσαν, ἡ Ἑλλάς, ποῦ θά ἠμποροῦσε ν’ ἁλατίσῃ ὁλόκληρον τόν κόσμον καί νά τόν κάμῃ παστόν, εἰσάγει τό ἅλας της ἀπό τό Ἐξωτερικόν. Ἐάν τῆς κλείσουν τῇς πόρτες τῶν ξένων ἁλυκῶν, ὅπως συνέβη ἐσχάτως μέ τόν Ἀποκλεισμόν καί τόν Πόλεμον, ἡ Ἑλλάς κινδυνεύει ν’ ἀποθάνῃ ἀπό ἔλειψιν ἅλατος. Καί ἦλθε, πράγματι, καποια στιγμή, κατά τήν ὁποίαν ἁλάτι ἐζητούσαμεν καί ἁλάτι δέν εὑρίσκαμεν. Καί ἡ Αἰσχροκέρδεια μᾶς τό ἐπουλοῦσεν, ἐν κρυπτῷ καί παραβύστῳ, μέ τό δράμι. Καί παρῆλθεν ὁ Ἀποκλεισμός καί ἔληξεν ὁ Πόλεμος, καί τό ἁλάτι τό πληρώνομεν ὡς σπάνιον Εὐρωπαϊκόν εἶδος. Καί ἡ θάλασσα, ἡ ἀπέραντος καί μεγάλη, μᾶς παρακαλεῖ νά τήν τρυγήσωμεν ἐμπρός στά πόδια μας.
Ἰδού ἕνα ἀπό τά τρισμέγιστα νεοελληνικά μυστήρια. Ἐπροωδεύσαμεν, ἐπλουτήσαμεν, ἐμεγαλώσαμεν, ἐδημιουργήσαμεν βιομηχανίας, κάμνωμεν ἐξαγωγήν Ἑλληνικῶν προϊόντων, κατασκευάζομεν καί ψαθάκια ἀκόμη καί ὀμπρέλλες, φέρνοντες τάς πρώτας ὕλας ἀπό τό Ἐξωτερικόν. Καί μόνον διά τό ἁλάτι συνέβη ὥστε νά μήν ὑπάρχῃ ἡ «πρώτη ὕλη» εἰς τήν Ἑλλάδα, ἡ πρώτη ὕλη ποῦ εἶνε καί ἡ τελευταία καί τό σύνολον.
Καί συνέβη νά ἔχωμεν μέν ὀμπρέλλες ἐγχωρίου βιομηχανίας, νά μήν ἔχωμεν δέ ἁλάτι ἐγχωρίου παραγωγῆς ἱκανόν ὅπως αἰσθῶμεν. Καί νά τό φέρνωμεν ἀπέξω. Καί δέν συνέβη ἀκόμη νά φέρνωμεν καί τήν σταφίδα μας ἀπό τήν Ἀγγλίαν, μολονότι ἐφέραμεν καί ἀπό τό εἶδος αὐτό ἐξ Ἱσπανίας.
Τό πρᾶγμα δέν ἠμπορεῖ νά ἐξηγηθῇ διαφορετικά, παρά μέ τήν ὑπόθεσιν ὅτι τό Ἑλληνικόν Κράτος, ἀντιπροσωπευόμενον ἀπό Κυβερνήσεις ἑνός αἰῶνος ἕως τώρα, τρέφει ἰδιαιτέραν ἀντιπάθειαν πρός τό ἐγχώριον ἅλας. Κἄποτε εἰς τήν Βουλήν τῶν Ἑλλήνων παρουσιάσθη κἄποια ἀναφορά μιᾶς ὁμάδος Μεσολογγιτῶν, ἡ ὁποία ἔλεγε περίπου τά ἑξῆς: «Εἰς τόν τόπον μας, κύριον Κράτος, ὑπάρχουν αὐτόπηκτα ἅλατα, τά ὁποῖα ἀπό φόβον καταχρήσεως εἰς βάρος τοῦ Μονοπωλίου ἔχεις βάλει στρατιωτικήν δύναμιν καί τά καταστρέφει μόλις πήξουν. Λοιπόν τό ἅλας αὐτό, ἀντί νά τό καταστρέφῃς καί νά ἀπασχολῇς καί στρατιωτικήν δύναμιν διά τήν καταστροφήν του, προσφερόμεθα ἐμεῖς νά τό ἐκμεταλλευθῶμεν καί νά τό προσφέρωμεν εἰς τό Μονοπώλιόν σου μέ ἐκτάκτως συμφέρουσαν τιμήν. Δέχεσαι;». Ἡ ἀναφορά ἔπεσεν ὡς βόμβα εἰς τήν Βουλήν. Ὁ κ. Γούναρης, ὑπουργός τήν ἐποχήν ἐκείνην, ἄν δέν ἀπατῶμαι, ἐτράβηξε τά μαλλιά του.
– Πῶς; Ἔχομεν ἁλάτι καί τό καταστρέφομεν; Αὐτό εἶνε πρωτάκουστον! Θά στείλω ἀμέσως Ἐπιτροπήν. Θά μεταβῶ καί ὁ ἴδιος ἐπί τόπου…
Καί ἡ Βουλή ἡσύχασε. Καί ὁ κ. Γούναρης ἐπίσης. Καί ὅλοι ἐμεῖς οἱ ἄλλοι ὁμοίως.
Εἰς τήν Πολιτείαν τῶν Ἀβδήρων παρόμοιον ἀριστούργημα χάριτος καί εὐθυμίας δέν ἀναφέρεται κανένα. Ἄν ὑπῆρχε, θά ἦτο Ἀβδηριτικόν σύμβολον ἀσυγκρίτως λαμπρότερον, ἀπό τό σύμβολον τῶν συναχωμένων λεόντων τῶν δημοσίων κρηνῶν, ποῦ ἔμεινεν εἰς τήν Ἱστορίαν. Ἰδού ὅτι τό ἀπέκτησεν ἡ σύγχρονος Ἑλλάς. Καί ὁ παλαιός ἐκεῖνος ἀφελής ναυτικός, ὁ ὁποῖος, ἀξιωθείς νά γείνῃ εἰσαγγελεύς εἰς τό Ναυτοδικεῖον καί, προπέμπων ἕνα νεκρόν του συνάδελφον, τοῦ ἔλεγε ν’ ἀναγγείλῃ εἰς τόν ἄλλον κόσμον ὅτι αὐτός κατήντησεν εἰσαγγελεύς καί ὁ Τάδε ὑπουργός, διά νά καταλάβουν καί ἐκεῖ ἐπάνω πῶς πηγαίνει τό Ρωμαίϊκο, δέν εἶχε προσφέρει καί αὐτός κανένα ἐξαιρετικόν σύμβολον. Θά ἠμποροῦσε νά δώσῃ ἕνα ἄλλο λαμπρότερον: «Πές, φίλε μου, ἐκεῖ ποῦ πᾷς ὅτι φέρομεν τό ἁλάτι μας ἀπ’ τή Φραγκιά καί θά καταλάβουν πῶς πάει ἡ Ἑλλάς!…»
Ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός ἀνησυχοῦσε διά τούς ἀνθρώπους, μήπως μωρανθῇ τό ἅλας. «Καί ἐάν τό ἅλας μωρανθῇ ἐν τίνι ἁλισθήσεσθε;» Ἀλλά ἡ παραβολή ἦτο ἐλάχιστα πιθανοφανής. Τό ἅλας δέν ἐμωράνθη ποτέ. Θά εὑρίσκετο περισσότερον ἐν τῇ πιθανοφανείᾳ ὁ Κύριος, ἐάν ἔλεγεν: «Ἐάν τό Κράτος μωρανθῇ, ἐν τίνι ἁλισθησόμεθα;» Καί τό ρηθέν, θά ἐπηλήθευεν.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
