Ἀπό τό ἀρχεῖο τῆς «Ἑστίας», 13 Αὐγούστου 1918
Μοῦ ἔδειξαν ἀπό τῇς Τζιτζιφιές τόν τηλεγραφικόν στῦλον, ἐπάνω εἰς τόν ὁποῖον προσέκρουσε τό προχθεσινόν μεσονύκτιον αὐτοκίνητον, διά νά δώσῃ τόν τραγικώτερον καί ἀδικώτερον τῶν θανάτων εἰς τόν υἱόν ἑνός δυστυχισμένου φίλου καί ἀρκετά σοβαρά τραύματα εἰς τούς ἐπιζήσαντες τῆς καταστροφῆς. Οἱ διηγούμενοι, ὑπάλληλοι τοῦ τροχιόδρομου καί ἄλλοι, πού εἶχαν ἴδη κατά τάς πρωϊνάς ὥρας, ἐπί τόπου ἀκόμη, τό πτῶμα τοῦ ἀνθρώπου καί τό πτῶμα τοῦ αὐτοκινήτου, ἐδακτυλοδεικτοῦσαν μέ φρίκην τόν μοιραῖον στῦλον.
– Νά! Ἐκεῖ ἀριστερά… Τό αὐτοκίνητο ἐρχότανε ἀπ’ τή Διασταύρωσι. Ὁ τακτικός σωφέρ εἶχε μείνη στήν Ἀθήνα, καθώς ἐγύριζαν ἀπό τό Χαλάντρι. Στή θέσι του ἤτανε ὁ βοηθός του. Παιδί πρᾶμα, ἀτζαμῆς καθώς ἤτανε, πῆγε νά φυλαχθῇ ἀπό κἄποιο ἄλλο αὐτοκίνητο, πού ἐρχότανε ἀντίθετα. Ἔκανε ἀριστερά. Μά, καθώς τόν εἴχανε θαμπώσει τά φῶτα τοῦ ἄλλου αὐτοκινήτου, δέν, εἶδε φαίνεται, τόν στῦλο. Κ’ ἔπεσε ἀπάνω του. Δίπλα στό δρόμο εἶνε ἕνα χαντάκι, ὥς δύο μέτρων βάθους. Τό αὐτοκίνητο ἀναποδογυρίσθηκε μέσα στό χαντάκι. Πῆρε τούς ἀνθρώπους ἀποκάτω. Τόν ἕναν τόν ἔκανε πήττα. Οἱ ἄλλοι κατατσακιστήκανε…
Δέν γνωρίζω ἄν ἡ ἀφήγησις εἶνε ἀκριβής καί ἄν ἐκθέτῃ τά πράγματα ὅπως συνέβησαν. Ἀλλ’ αὐτό δέν ἔχει καμμίαν σημασίαν. Τά δυστυχήματα τῶν αὐτοκινήτων συμβαίνουν πάντοτε καί κανονικῶς κατά ἕνα ἀνάλογον τρόπον εἰς τάς Ἀθήνας. Τό ἕνα δυστύχημα ἀποτελεῖ ἐλαφράν παραλλαγήν τοῦ ἄλλου καί, χωρίς νά εἶνε κανείς αὐτόπτης, ἠμπορεῖ ἀξιόλογα νά περιγράψῃ, μέ τά ὡρισμένα πλέον καί τυπικά κλισέ, τό πρᾶγμα. Καί νά εὑρίσκεται κατά τά ἐννέα δέκατα ἐν τῇ ἀκριβείᾳ.
Πάντοτε δηλαδή συμβαίνει ὁ τακτικός σωφέρ νά μήν εὑρίσκεται εἰς τήν θέσιν του καί νά διευθύνῃ ἕνας «ἀτζαμῆς» ἐκ τῆς παρέας, ὁ ὁποῖος κἄποτε εἶνε ἀρσενικός, κἄποτε θηλυκός καί κἄποτε οὐδέτερος, δηλαδή μεθυσμένος. Τά ἄλλα εἶνε στερεότυπα. Ἕνας στῦλος, ἕνα χαντάκι, ἕνα ἁμάξι ἤ ἕνα αὐτοκίνητον ἐρχόμενον ἀντιθέτως, ἕνα λάθος εἰς τήν τακτικήν τῆς κινήσεως, τό ὁποῖον διέπραξε πάντοτε ὁ «ἄλλος», καί οὕτω καθεξῆς. Τό ἀποτέλεσμα εἶνε νά φεύγῃ κανείς ἀπό τό σπίτι του μέ αὐτοκίνητον καί νά ἐπιστρέψῃ μέ τήν νεκροφόραν.
Δυστυχήματα τώρα αὐτοκινητικά συμβαίνουν εἰς ὅλον τόν κόσμον καί συμβαίνουν ἄπειρα, ἐν ἀναλογίᾳ τοῦ πληθυσμοῦ καί τῆς τεραστίας κινήσεως τῶν μεγαλοπόλεων. Ὁσάκις ὅμως ἐδιάβασα μιά ξένην σχετική περιγραφήν, δέν εὑρῆκα ποτέ τά πράγματα, πού ἀπαριθμοῦνται κατά κανόνα εἰς τήν Ἀθηναϊκήν περιγραφήν. Ἐκεῖ, πάντοτε σχεδόν, τό δυστύχημα φαίνεται ἀπολύτως δικαιολογημένον, ἀναπότρεπον, μοιραῖον. Ὅπως ἕνα ναυάγιον, ὅπως μιά πτῶσις κεραυνοῦ, ὅπως μιά ἐξαφνική θεομηνία. Μιά μοιραία δηλαδή σύνθεσις αἰτιῶν καί αἰτιατῶν τήν ὁποίαν δέν ἠμοπορεῖ νά προβλέψῃ τό ἀνθρώπινον πνεῦμα ἤ νά τήν ἀποτρέψῃ. Ἐδῶ ὅμως τί βλέπομεν; Εἰς ἕνα ἔρημον δρόμον, ὅπου δέν περνᾷ οὔτε φορτωμένος γάϊδαρος, ἕνα αὐτοκίνητον, ὡς εἶνε ἀποφασισμένον νά αὐτοκτονήσῃ, σημαδεύει ἕνα οἱονδήποτε στῦλον, ὅταν δέν σημαδεύῃ ἕνα δυστυχισμένον ἄνθρωπον, πέφτει ἐπάνω του καί τσακίζεται.
Πῶς συμβαίνουν ὅλα αὐτά τά περίεργα κανείς δέν τό γνωρίζει, διότι κανείς δέν ἐφρόντισε νά τό μάθῃ. Δυστυχήματα συμβαίνουν εἰς ὅλον τόν κόσμον ἀπό τ’ αὐτοκίνητα. Γιατί νά μή συμβαίνουν κι’ ἐδῶ; Αὐτά ἔχει ὁ πολιτισμός! Καί μέ τήν βολικήν αὐτήν ἑρμηνείαν ἀναπαυόμεθα καί ἐφησυχάζομεν. Τά Ἑλληνικά αὐτοκίνητα, ἁπλούστατα, αὐτοκτονοῦν.
Ἕνας ἀπό τούς παρευρεθέντας κατά τάς πρωινάς ὥρας εἰς τόν τόπον τοῦ προχθεσινοῦ δυστυχήματος μοῦ διηγεῖτο μέ βαθυτάτην συγκίνησιν τήν πατρικήν τραγῳδίαν.
– Πρωί-πρωί ἦρθε κι’ ὁ δυστυχισμένος ὁ πατέρας τοῦ παιδιοῦ. Πῆγε καί εἶδε τό παιδί του μέσα στό χαντάκι, ποῦ τό εἶχαν ἀφισμένο. Ἔπειτα γύρισε ἐδῶ στῇς Τζιτζιφιές, στό καφενεῖο. Παράγγειλε ἕναν καφέ καί περίμενε ναρθῇ ἡ Ἐξουσία. Κι’ ὅλο κύτταζε πέρα, κατά τό μέρος ποῦ ἤτανε τό παιδί του, κι’ ὅλο κύτταζε, μέ τά μάτια βουρκωμένα, κι ὅλο κύτταζε…
Ἡ εἰκών τῆς πατρικῆς ἀπολιθώσεως, ὅπως τήν ἔδιδεν ὁ ἁπλοϊκός ἄνθρωπος ἦτο σπαρακτικώτατα τραγική. «Ὅλο κύτταζε πέρα, ὁ δυστυχισμένος ὁ πατέρας ὅλο κύτταζε…» Ἐκύτταζεν ὁ δυστυχισμένος ὁ Λάσκαρης, μέ τήν εὐλαβῆ καί αὐτός ὑποταγήν εἰς τό μοιραῖον ὅσον φαίνεται. Καί ἐκεῖνος μέν ἔχασε τό παιδί του. Πάει! Τό ζήτημα ὅμως εἶνε ὅτι ἡ Μοῖρα δέν πρέπει νά ἐξακολουθῇ νά συκοφαντῆται κατά τόν τρόπον αὐτόν εἰς τάς Ἀθήνας. Αὐτό εἶνε τό ζήτημα, καί τό ἐπεῖγον μάλιστα ζήτημα.
ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ
